Abstract:
یکی از جنبههای رفتار حکومتی پیامبر چگونگی تعامل آن حضرت با اسیران است. با بررسی آثار تفسیری دانشمندان اهل سنت و نیز خاورشناسان در موضوع شخصیت پیامبر دیدگاههایی قابل استخراج است که مقایسه هم سویی آن میتواند ارزیابی و تکمیل اندیشههای تفسیری را تسهیل و تسریع نماید. بدین ترتیب دیدگاه نقد پذیر از ریشه بازشناسی و برطرف میگردد. بین دو مجموعه تفاسیر علمای اهل سنت و به طور خاص مقالات دائره المعارف قرآن لایدن هماهنگی معناداری قابل مشاهده است. پرسش اصلی عبارت است از اینکه هم آوایی دیدگاههای نقد پذیر مستشرقان و منابع تفسیری اهل سنت در مورد پیامبر در زمینه رفتار با اسیران در چه جنبههایی است ؟ در پاسخ به آن روش توصیف، تحلیل و نقد تاریخی، نیز روشهای تفسیری و حدیثی به کار رفته است. یافتههای پژوهش عبارت است از اینکه نقلهای تفسیری متناسب با مبانی کلامی و فقهی برخی فرق اهل سنت و روایات ضعیف زمینه ساز اظهار نظرهای ناصواب مستشرقان در مورد پیامبر میشود. غفلت از منابع و آموزههای اهل بیت نیز، لغزشهایی در ترسیم شخصیت پیامبر در مداخل دائره المعارف به وجود آورده است.
One aspect of the Prophet's governmental behavior is how the Prophet (s.a.a) interacted with the captives. By examining the interpretative works of Sunni scholars and Orientalists on the subject of the Prophet's personality, one can extract certain views that can be compared harmonically to facilitate the evaluation and completion of interpretative ideas. In this way, the criticable perspective will be recognized and removed. Significant co-ordination is visible between the two collections of Sunni scholars' interpretations, and in particular the Qur'anic Encyclopedia of Leiden. The main question is, what are the aspects of the co-ordination between Orientalists’ criticable views and Sunni interpretative sources about the Prophet's treatment of the captives? In response to that, the method of description, analysis, and criticism, and also narrative and interpretive methods have been applied. The findings of the study suggest that interpretative quotations, in line with the theological and jurisprudential foundations of some Sunnis and the weak traditions are the sorce of orientalists’ inappropriate comments about the Prophet (p.b.u.h). Neglecting the sources and teachings of the Ahlul-Bayt (a.s) also has created slips in the portrait of the Prophet in the encyclopedia's articles.
Machine summary:
بدین ترتیب این نوشتار با رویکرد شبهه پژوهی دو اثر علمی شرق و غرب، یعنی تفاسیر اهل سنت و آراء مستشرقان را که در دائره المعارف قرآن منعکس شده است به صورت تطبیقی حول موضوع تعامل پیامبر با اسیران بررسی خواهد کرد.
در این بین با اینکه اسیر گرفتن در جنگ یک ضرورت بوده است اما پیامبر در سایه تعلیم و تربیت و هدایت امت با اسرا به مهربانی رفتار مینموده است، تا جایی که به بهانههای گوناگون (مانند با سواد کردن مسلمانان ) آنان را آزاد میکرده است و به نیکی رفتار با اسرا سفارش نموده است «استوصوا بالاساری خیرا: (ذهبی،تاریخ اسلام، بیتا: 2/ 119؛ طبری، تاریخ طبری، 1387: 2/ 460؛ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، 1414: 4/ 66؛ ابن هشام، السیره النبویه، بیتا: 1/ 645؛ زحیلی، التفسیر المنیر، 1418: ؛ سید قطب، فی ظلال القرآن، 1412: 3/ 1463 ).
نقل دیگر آن که پیامبر و ابوبکر مایل به گرفتن فدیه بودند، اما عمر کشتن آنها را پیشنهاد کرد که خداوند قول عمر را تصویب نمود: (قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، 1364: 8/ 46 ؛ ابن جوزى، زاد المسیر فی علم التفسیر، 1422: 2/ 224؛ سورآبادی، تفسیر سورآبادی، 1380: 2/ 903ـ904)[6] در روایت دیگر کشتن فجیع اسرا پیشنهاد شده است و اضافه شده که عبد الله بن رواحه پیشنهاد جمع هیزم و سوزاندن داد، عباس (که جزء اسرا بود) شنید و گفت در این صورت پیوند خویشاوندی بریدهای.