Abstract:
بیتردید تهاجم ویرانگر مغولها به بغداد از سوی هلاکو به دستور خان بزرگ منگو قاآن در سال 656 هـ ق موجب کشت و کشتار و ویرانی و تخریب بغداد شد. این پژوهش همّ اصلی خود را بر اهتمام ایلخانان در بازسازی و رونق تجاری در شهر بغداد در فاصله زمانی 656 هـ ق تا 750 هـ ق مینهد و به تحلیل علل و انگیزههای ایلخانان در بازسازی بغداد و تاثیر ساخت سیاسی و نگرش طبقه حاکمه اعم از ایلخانان و وزرا بر ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر میپردازد. بر پایه یافتههای این پژوهش به رغم اهتمام ایلخانان بر عمران و آبادانی و رونق تجاری و اقتصادی بغداد، بنابر علل و عوامل متعدّد شکوفایی و پیشرفت در آن چندان رضایتبخش نبوده است.
Abstract: Moguls' devastating invation to Baghdad from Holoko with command of Big Khan "Mogoghaan" in 656. Hijri Lunar year, led to slaughter, ruin and destruction of Baghdad. This research, investigate about Ilkhanan's effort on restoration and business boom of Baghdad during 656 H.L until 750 H.L and analize Ilkhanan's causes and motivation in restoration of Baghdad and the effect of political structure and attitude of ruler class indluding Ilkhanan and Ministers on Baghdad's social and economic structure. According to this research founds, in spite of Ilkhanan's effort on construction, economic and social boora of Baghdad, its improvement and development was not satisfactory enough, because of various reasons.
Machine summary:
پژوهش حاضر با در نظر داشتن این نکته که پیامدهای هجوم مغول ها، مانند هـرج ومـرج ناشی از سقوط خلافت عباسی و حضور مغولان در بغداد و دسته بندی های مذهبی ، بر ماهیت ، ساختار اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی شهر بغداد تأثیر گذاشته ، درصـدد پاسـخگویی بـه ایـن سؤال است که چه ضرورت هایی ایلخانان را وا داشت تا بر بازسازی و عمران و آبادانی بغـداد اهتمام ورزند؟ و چه علل و عواملی موجب شد تا شـکوفایی و پیشـرفت ایـن شـهر در عصـر ایلخانان چندان رضایت بخش نباشد؟ به دلیل عدم تألیف اثری مستقل با عنوان یـاد شـده «ایلخانـان و ضـرورت هـای بازسـازی بغداد» در منابع متقدم و متأخر، در مقالة حاضر از آثـار ارزشـمند و گـزارش هـای تـاریخی رشیدالدین فضل الله همدانی ، علاءالدین عطاملک جوینی و وصّـاف الحضـره کـه هـر سـه در خدمت ایلخانان بوده اند، بهرة بسیار برده است .
احداث و نوسازی بغداد هرچند استیلای مغول در اوایل موجب ویرانی آبادی ها و خرابی عمارات و ابنیه شد، اما به تـدریج پس از فروکش کردن موج فتوحات ، آنها به منظور ادارة ممالک مفتوحه ، محکـوم حکـم آداب رعایای مغلوب خود شدند و مثل آنان به قبول اقامت در پایتخت و تأسیس ادارات و انتخاب وزرا و عمال دیوانی در گرد خود مجبور شدند (اقبال آشتیانی ، ١٣٧٦: ٥٦٤/١)، به طور قطع به همین دلیل است که هلاکوخان فاتح مقتدر بغداد، پس از پیروزی درصدد مشروعیت بخشیدن به حکومـت خویش برآمد و درصدد بود از علما که آنها را در مدرسة مستنصریة بغداد گرد آورده بـود، بـرای حکومت خود فتوا بگیرد (ابن طقطقی ، ١٣٦٠: ١٩).