Abstract:
از میقاتهای پنجگانة حج و عمره، میقات ذات عرق است که به اهل عراق و مناطق شرق اختصاص دارد و مردم این مناطق در این میقات مُحرم میشوند؛ اما آنچه مطرح میشود این است که مشروعیت این میقات با نص (روایت نبوی) ثابت شده، یا این میقات پس از پیامبر9 و با اجتهاد برخی خلفا یا صحابه مشروعیت یافته؟ اهل سنت دربارة این قضیه دو قول نقل میکنند: برخی به نص بودنش (بهوسیلة پیامبر9 ) قائلاند و برخی به اجتهادی بودن آن (بهوسیلة خلیفه دوم). این پژوهش با توصیف و تحلیل گزارهها و منابع اهل سنت و روش کتابخانهای در پی یافتن پاسخ این پرسش است و در پایان نتیجه میگیرد که پیامبر9 میقات ذات عرق را مشروعیت داده و آن را مشخص کرده است و روایات صحیحه و مستفیضة بسیاری آن را تأیید میکند و همچنین میتوان به گروهی که آن را اجتهاد خلیفة دوم میدانند، چنین پاسخ داد که چون خلیفة دوم مانند برخی دیگر احکام شرعی، از میقات قرار دادن این مکان توسط پیامبر9 آگاه نبوده، طبق اجتهاد خودش این مکان را میقات قرار میدهد و چون اجتهاد مقابل نص مشروعیت ندارد، دیگر نمیتوان اجتهاد خلیفه دوم را در این باره مشروع دانست و گفت که مشروعیت میقات ذات عرق و مشخص شدن این مکان بهعنوان میقات اهل عراق و شرق با اجتهاد او ثابت شده است، گذشته از اینکه اگر او حتی برای نخستین بار این اجتهاد را انجام میداد، بازهم میان اهل سنت دربارة حجیت قول و اجتهاد صحابی اختلاف وجود دارد و برخی مذاهب اهل سنت آن را حجت نمیدانند.
Zat-e-Erq is one of the five miqats (Ihram stations) for Hajj and Umrah, which belongs to Iraqis and the Easterners to enter into the state of Ihram. The question is whether this miqat obtained legitimacy based on the Text (Prophet Muhammad’s Hadiths) or on the Ijtihad of the caliphs or companions. There are two camps among Sunnis on this issue: one believes in the Textual status of the legitimacy (by the Prophet (PBUH)), and the other, in its Ijtihadi-based status (those of the Second Caliph, Umar). The present study, describing and analyzing the propositions and Sunnite references via a library research methodology, embarked on providing an answer to this question and concluded that the Prophet (PBUH) gave legitimacy to Zat-e-Erq Miqat; a conclusion that has been confirmed and attested by a plethora of thorough, authentic traditions (narratives). In answer to those believing in the Ijtihadi-based status of Zat-e-Erq, it can be said that the Second Caliph was not aware that the Prophet (PBUH) had announced this location as a miqat, as obtains for a number of other religious edicts, and therefore, he designated this place as a miqat according to his own Ijtihad. Considering that Ijtihad lose legitimacy before the Text, the Second Caliph’s Ijtihad loses legitimacy, too. In other words, the miqat status of Zat-e-Erq for Iraqis and the Easterners and its legitimacy were not determined by Umar’s Ijtihad. In addition, had Umar passed this Ijtihad for the first time, it should be noted that, there is a disagreement on the authority of the words and Ijtihad of companions among Sunnis, and a number of Sunnite sects de not recognize its legitimacy.
Machine summary:
این پژوهش با توصیف و تحلیل گزارهها و منابع اهل سنت و روش کتابخانهای در پی یافتن پاسخ این پرسش است و در پایان نتیجه میگیرد که پیامبرصلی الله علیه وآله میقات ذات عرق را مشروعیت داده و آن را مشخص کرده است و روایات صحیحه و مستفیضة بسیاری آن را تأیید میکند و همچنین میتوان به گروهی که آن را اجتهاد خلیفة دوم میدانند، چنین پاسخ داد که چون خلیفة دوم مانند برخی دیگر احکام شرعی، از میقات قرار دادن این مکان توسط پیامبرصلی الله علیه وآله آگاه نبوده، طبق اجتهاد خودش این مکان را میقات قرار میدهد و چون اجتهاد مقابل نص مشروعیت ندارد، دیگر نمیتوان اجتهاد خلیفه دوم را در این باره مشروع دانستو گفت که مشروعیت میقات ذات عرق و مشخص شدن این مکان بهعنوان میقات اهل عراق و شرق با اجتهاد او ثابت شده است، گذشته از اینکه اگر او حتی برای نخستین بار این اجتهاد را انجام میداد، بازهم میان اهل سنت دربارة حجیت قول و اجتهاد صحابی اختلاف وجود دارد و برخی مذاهب اهل سنت آن را حجت نمیدانند.
728ق) از فقهای حنابله دربارة مشروعیت میقات ذات عرق چنین گفته است: «مشروعیت این میقاتهای پنجگانه از طریق نص پیامبرصلی الله علیه وآله برای جمهور فقهای ما ثابت شده است و همچنین در این مورد از احمدبن حنبل نیز نصوصی مبنیبر مشروعیت آن توسط پیامبرصلی الله علیه وآله وجود دارد» (ابن تیمیه حرانی، 1409، ج1، ص302).
204ق)، امام مذهب شافعی نیز چنین نقل شده است: «این مطلب که ذات عرق از جانب پیامبرصلی الله علیه وآله میقات برای اهل عراق تعیین شده، ثابت است» (به نقل از ابن حجر عسقلانی، 1379ق، ج3، ص389).