Abstract:
در این مقاله معادلهای واژۀ هوله (ὕλη) ارسطویی بلحاظ ریشهشناسی و مفهومی در ترجمههای لاتین، عربی و فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ارتباط این مفهوم با مفهوم «مادر» و جنس مادینه در زبان فارسی قدیم نشان داده شده است. بنظر میرسد مترجمان نخستین حکمت یونان، بدلیل ارتباطات مفهومی هوله با مفهوم مادر در نوشتههای افلاطون و ارسطو، واژهیی را معادل هوله قرار دادهاند که مشتق از معنای مادر و جنس مونث میباشد. این موضوع از این جهت اهمیت خاص دارد که مفهوم «مادّۀ» فلسفی که از اندیشۀ ارسطو نشئت گرفته و امروزه رایج است و همچنین در علوم تجربی نقش مهمی دارد، بلحاظ سیر تاریخی و فلسفی ریشه در مفهوم مادر و جنس مونث دارد و همین موجب شده که مترجمان نخستین آثار یونانی که در جستجوی معادلی برای هولة یونانی بودهاند، ویژگی ارتباط هوله با جنس مونث و مادر را لحاظ کرده و از آن اصطلاحی ساختهاند که بتواند معنای هوله یونانی را منتقل سازد. این سخن به این معنا نیست که هوله نشاندهندۀ اینست که در فلسفۀ ارسطو، همانند برخی باورهای اسطورهیی، جهان حاصل آمیزش نر و ماده است بلکه از این جهت معنا مییابد که در میان یونانیان قدیم، از جمله ارسطو و افلاطون، جنس مونث در تولد انسان و حیوان بعنوان پذیرندة صورت معرفی شده است.
Machine summary:
سیر فلسفی ـ تاریخی معادلهاي واژة «هولة» ارسطويي حجتالله عسکریزاده، سید ابراهیم موسوی، مالك حسيني چکیده در این مقاله معادلهاي واژة هوله (ὕλη) ارسطويی بلحاظ ریشهشناسی و مفهومی در ترجمههای لاتین، عربی و فارسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ارتباط این مفهوم با مفهوم «مادر» و جنس مادینه در زبان فارسی قدیم نشان داده شده است.
این موضوع از این جهت اهمیت خاص دارد که مفهوم «مادّۀ» فلسفی که از اندیشۀ ارسطو نشئت گرفته و امروزه رایج است و همچنين در علوم تجربی نقش مهمي دارد، بلحاظ سیر تاریخی و فلسفی ریشه در مفهوم مادر و جنس مؤنث دارد و همين موجب شده كه مترجمان نخستین آثار یونانی که در جستجوی معادلی برای هولة یونانی بودهاند، ویژگی ارتباط هوله با جنس مؤنث و مادر را لحاظ کرده و از آن اصطلاحی ساختهاند که بتواند معنای هوله یونانی را منتقل سازد.
سؤال مهمی که در اینجا مطرح میشود اینست که چرا متفکران لاتینیزبان برای معادل این اصطلاح ارسطويی واژهيي را انتخاب کردهاند که بنحوی مشتق از مفهوم مادر است؟ مفهوم مادر غیر از آنکه بعنوان جنس مؤنث میباشد، در زبانهای مختلف میتواند بمعنای اصل و منشأ نیز باشد.
پس نتیجه میگیریم مفهوم ماده بمعنای مایه و اصل چیزها بدون ارتباط با معنای مادر و یا مادینه در نوشتههاي ارسطو و افلاطون نبوده است و این موضوع نیز موجب شده مترجمان لاتینی واژهيي را برای معادل هوله انتخاب کنند که مشتق از معنای مادر باشد (یعنی materia لاتینی که مشتق ازmater بمعنای مادر در لاتین است).