Abstract:
از دیدگاه آیتالله معرفت، منابع تفسیر قرآن عبارتاند از قرآن، سنت معصومان:، عقل برهانی و علم تجربی و چون «منهج تفسیری» هر مفسر، پیوندی تنگاتنگ با دیدگاه او درباره «منابع تفسیر قرآن» دارد، میتوان منهج تفسیری ایشان را «منهج اجتهادی جامع» نامید که دربردارندهٴ «تفسیر قرآن با قرآن»، «تفسیر قرآن با سنت»، «تفسیر قرآن با عقل برهانی» و «تفسیر قرآن با علم تجربی» است. آیتالله معرفت، تفسیر قرآن با قرآن را بهترین و متقنترین راه فهم قرآنمیداند. ایشان نقش معصومان: را نیز در تفسیر قرآن نقش آموزشی و راهنمایی به راههای تفسیرمیداند. به نظر ایشان، استفاده روشمند از منبع عقل در تفسیر ضروری است و گسترش علم و فلسفه از عوامل موثر در فهم قرآن است. از نظر آیتالله معرفت، تفسیر قرآن با کشف و شهود عرفانی، فاقد اعتبار است؛ اما اگر تاویلات اهل عرفان جنبه «استشهاد» داشته باشند نه «استناد»، میتوان آنها را از باب «تداعی معانی» پذیرفت. آرای تفسیری صحابیان را با قیود و شرایطیمیتوان پذیرفت. آرای تفسیری تابعیان نیز تنها در حد موید و شاهد اعتبار دارند و تنها برای توانمندسازی مفسر در استنباط از قرآن راهگشایند. تفسیر به راینیز ازآنرو که «تحمیل» رای بر قرآن است نه «تفسیر قرآن»، فاقد اعتبار است.
From the viewpoint of Ayatollah Ma'refat, the sources of Qur'anic interpretation include the Qur'an, the tradition of the Fourteen Infallibles: rational reason and empirical science; And since each interpretive method is closely linked to his view of "sources of Qur'anic interpretation", his interpretive method may be termed as "comprehensive ijtihadic method", which includes "interpretation of the Qur'an through the Qur'an", "interpretation of the Qur'an through tradition", "interpretation of the Qur'an through reasoning" and "the interpretation of the Qur'an through empirical science". Ayatollah Ma'refat considers interpretation of the Qur'an through the Qur'an as the best and most solid way of understanding the Qur'an. The role of the Fourteen Infallibles in interpreting the Qur'an is also seen as an instructive and guiding to the methods of interpretation. In his view, a systematic use of the source "reason" in interpretation is essential, and the spread of science and philosophy is one of the factors influencing understanding of the Qur'an. According to Ayatollah Ma'refat, the interpretation of the Qur'an with mystical discovery and intuition is invalid; but if the mystical interpretations have the "evidence" aspect rather than the "reference", they can be accepted in terms of "association of ideas". The Sahabian's interpretive viewpoints can be accepted with certain conditions. The Tabe'ian's interpretive viewpoints are only valid and reliable to some extent, and they are only useful for empowering the interpreter to infer the Qur'an. The interpretation of the Qur'an through viewpoints is also invalid because it is "imposing" a viewpoint on the Qur'an rather than the "interpretation of the Qur'an".
Machine summary:
«مناهج تفسیر» پیوندی تنگاتنگ با «منابع تفسیر» دارند و مراد از منابع تفسیر قرآن نیز «معلومات عقلی یا نقلی مرتبط با محتوای آیات قرآناند که دلیل کشف و فهم مراد خدا از آیات قرآن قرار میگیرند» (همان) و با توجه به پیوند تنگاتنگ میان منابع و مناهج تفسیر و نقش تعیینکننده گزینش منبع در تعیین منهج، شکلگیری منهج هر مفسر، به دیدگاه مفسر درباره منابع و مستندات تفسیر وابسته است (شاکر، 1382: ص45-46)؛ بر این اساس چنانچه مفسری تنها منبع دانش تفسیر را سنت معصومان: بداند، منهج تفسیری او «تفسیر روایی محض» خواهد بود و اگر تنها خودِ قرآن را منبع علم تفسیر بداند، منهج او فقط «تفسیر قرآن با قرآن» خواهد بود و اگر به منابع سهگانه قرآن و سنت و عقل تکیه کند، دارای منهج «اجتهادی جامع» است.
آیتالله معرفت از سوی دیگر در رویکردی متفاوت، روایات تفسیری را بهگونهای بسیارگسترده تعریف میکند که با تعریف یادشده سازگار نمینماید؛ مانند اینکه با استناد به آیه «وَ أَنْزَلْنا إِلَیک الذِّکرَ لِتُبَینَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یتَفَکرُونَ» (نحل: 44) میگوید: «همه بیانات پیامبر در زمینه ابعاد شریعت، "تفسیر قرآن" به حساب میآید» (معرفت، 1379، ج2: ص21)؛ نیز میگوید: «تمامی احکام و سنن شریعت را که تفصیل مجملات قرآن است و "تفسیر این آیات" به حساب میآید و با خبر واحد جامعالشرایط به دست رسیده است، میپذیریم و معتبر میدانیم، مگر خبری که خللی از لحاظ ضعف سند یا سستی محتوا در آن مشهود باشد.