Abstract:
عقل یکی از منابع مهم معرفتی در کشف حقایق دینی است که کارکرد معرفتی آن در حوزه الهیات از دیرباز نزد دین پژوهان و متکلمان از اعتبار خاصی برخوردار بوده و هم اکنون نیز همچنان بر اعتبارآن تاکید می شود. اما دربین برخی از نحله های فکری-کلامی در نقش آفرینی و کارکرد معرفتی آن نکات قابل تاملی وجود دارند که می توانند شبهاتی ایجاد نمایند که باعث تردید در اعتبارکارکرد معرفتی ادراکات عقلی گردد. از این رو، این پرسش مطرح می گردد که اعتبارکارکرد معرفتی عقل در کشف حقایق دینی چیست؟ این مقاله برآن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و باروش توصیفی-تحلیلی به اعتبار کارکرد معرفتی عقل با تاکید بر اندیشه شیخ مفید (ره) بپردازد و یافته این مقاله این خواهد بود که ادراک عقلی در تولید معرفت، معناگری نقل و سنجش بین حق و باطل دارای اعتبارکارکردی است. اگرچه در مواردی همچون؛ ذات خدا، جزئیات دین و امور اخروی مانند عذاب اخروی و معاد جسمانی، محدودیتهایی دارد.
Machine summary:
از این رو، این پرسش مطرح می گردد که اعتبارکارکرد معرفتی عقل در کشف حقایق دینی چیست ؟ این مقاله برآن است تا با استفاده از منابع کتابخانه ای و باروش توصیفی-تحلیلی به اعتبار کارکرد معرفتی عقل با تأکید بر اندیشه شیخ مفید (ره ) بپردازد و یافته این مقاله این خواهد بود که ادراک عقلی در تولید معرفت ، معناگری نقل و سنجش بین حق و باطل دارای اعتبارکارکردی است .
وی بر این باور است که بدون رسمیت شناختن خرد و اصول عقلی، هیچ گونه معرفتی برای انسان حاصل نخواهد شد و معارف دیگر اعم از حسی، تجربی و وحیانی، مبتنی بر مبادی عقلی هستند(مفید، ١٤١٤ق :٣٤) شیخ مفید در حجیت عقل نه طرفدار معتزلی های افراطی است که عقل را مطلقا حجت می دانند- حتی در جاهایی که نیاز به وحی است و عقل به تنهایی کفایت نمی کند-(مفید، ١٤١٣(ب ): ٤٤؛ همو، بی تا: ٧-٨) و نه طرفدار اهل حدیث امامیه است که در بسیاری از مسائل از استدلال عقلی پرهیز می نمایند.
(مفید، ١٤١٣ق (ب ): ٤٤) بر این اساس ، از نگاه شیخ مفید انگاره حداکثری به عقل در معرفت دینی، در رابطه با همه آموزه های دینی امکان پذیر نیست ؛ زیرا بسیاری از آموزه ها هستند که با ادراکات عقلی قابل فهم نیستند که در اینصورت باید با نقل فهمیده شوند.
از آنچه گذشت می توان دریافت که از منظر شیخ مفید، عقل سلیم و برهانی در معرفت بخشی و کسب حقایق دین دارای اعتبار جدی است و بی توجهی به آن قابل تحمل نیست و آن در کنار وحی و سنت نبوی و علوی قرار دارد و افزون بر این ، عقل یکی از راه های حجیت قرآن و دلائل اخبار محسوب می گردد.