Abstract:
استعاره نوعی نگاشت منظّم بین دو حوزة مفهومی است. در استعاره حوزهای تجربی که حوزة مبدأ خوانده میشود، بر حوزة دیگری که حوزة مقصداست، نگاشت میشود. مفاهیم انتزاعی مانند زمان، بهوسیلة استعارة مفهومی در ذهن بشر درک و مفهومسازی میشوند. هدف پژوهش حاضر بررسی استعارههای مفهومی حوزة زمان در زبان فارسی است. روش این مطالعه، تحلیل پیکرهای و شامل متون نوشتاری زبان فارسی معاصر از پایگاه دادههای زبان فارسی است. نمونة این پیکره، شامل (36) متن از نویسندگان معاصر همچون آلاحمد (1333 و 1343)، ابراهیمی (1345 و 1382)، بهرنگی (1342)، پارسیپور (1369)، پیرزاد (1379)، جعفری (1386)، جمالزاده (1343)، چوبک (1328)، حجازی (1308)، دانشور (1348)، دولتآبادی (1367)، ریاحی (1385)، گلستان (1353)، فلاح (1394)، مستور (1397)، نفیسی (1330) و هدایت (1332 و 1315) است. پس از تحلیل پیکره، (605) عبارت استعاری زمان در (11) نگاشت استخراج شد. نتایج نشان داد که پرکاربردترین حوزههای مبدأ برای درک و بیان استعاری زمان براساس این پیکره، شیء، ماده، مسیر، مکان و ظرف هستند؛ بنابراین، از بررسی میزان بسامد بالای حوزههای مبدأ شیء و ماده میتوان نتیجه گرفت که این نوع مفهومسازی از زمان، نشانگر ویژگیهای درونفرهنگی است که بر نگرش نویسندگان معاصر زبان فارسی اثر گذاشته است.
.
Metaphor is a systematic mapping between two conceptual domains. In metaphor; an experimental domain called as source domain is mapped into another domain as target domain. This research is about conceptual metaphors of time in a sample of corpus in Persian database. This corpus included contemporary Persian written texts similar to Everyday language of Persian speakers. The sample was administered, then conceptual metaphors of time and its synonyms were extracted. The sample of this corpus was 15 texts from contemporary writers including: (Hedaiat, 1315), (Golestan; 1327& 1353), (Ebrahimi, 1382 & 1345), (Jamalzadeh, 1340), (Daneshvar, 1348), (Golshiri, 1348), (Ale Ahmad, 13337), (Hedaiat, 1332), (Saiedi, 1353), (Dolat Abadi, 1379 & 1367), (Pezeshzad, 1349) & (Parsi Pour, 1369). After corpus analysis, 405 metaphoric statements with 18 mappings were extracted. Results showed primary domains,” object”, “matter”,“direction” and “place” are most frequently used as corpus primary domains for time metaphorical statements. In other words, primary domains as moving object, direction, place, fixed place and moving human are primary domains for time all of which refer to a particular aspect of the concept of place.
Machine summary:
استعاره های مفهومی زمان در زبان فارسی: رویکردی شناختی- پیکره ای فاطمه رئیسی ١، آزیتا افراشی ٢، شهین نعمت زاده ٣، مریم مقدسین ٤ ١- دانشجوی دکتری زبان شناسی شناختی، پژوهشکدٔە علوم شناختی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران ، ایران .
پیکرٔە مورد استفاده در این پژوهش از پایگاه داده های زبـان فارسـی انتخـاب شـد و عبـارت بـود از: پریچهر (حجازی، ١٣٠٨)، بوف کور (هـدایت ، ١٣١٥)، آذرمـاه آخـر پـاییز (گلسـتان ، ١٣٢٧)، نیمـه راه بهشت (نفیسی، ١٣٣٠)، پروین دختر ساسان (هدایت ، ١٣٣٢)، اورازان (آل احمد، ١٣٣٣)، تات نشین هـای بلوک زهرا (آل احمد، ١٣٣٧)، مدیر مدرسه (آل احمد، ١٣٣٧)، خاک و آدم (جمال زاده ،١٣٤٠)، تـل خـون (بهرنگی، ١٣٤٢)، آسمان و ریسـمان (جمـال زاده ، ١٣٤٣)، گـز اصـفهان (جمـال زاده ، ١٣٤٣)، خسـی در میقات (آل احمـد، ١٣٤٣)، روز اّول قبـر (چوبـک ، ١٣٤٤)، بـار دیگـر شـهری کـه دوسـت مـیداشـتم (ابراهیمی، ١٣٤٥)، دندیل (ساعدی، ١٣٤٥)، سووشـون (دانشـور، ١٣٤٨)، شـازده احتجـاب (گلشـیری، ١٣٤٨)، اندیشــه (حجــازی، ١٣٤٩)، دایــیجــان نــاپلئون (پزشــک زاد، ١٣٤٩)، آرزو (حجــازی، ١٣٥١)، ملکوت (صادقی، ١٣٥١)، اسرار گنج دّرٔە جنـی (گلسـتان ، ١٣٥٣)، تـوپ (سـاعدی، ١٣٥٣)، قصّـه هـای بهرنگ (بهرنگی، ١٣٥٦)، آهوی بخت من گزل (دولت آبادی، ١٣٦٧)، طوبا و معنای شـب (پارسـیپـور، ١٣٦٩)، چراغ هـا را مـن خـاموش مـیکـنم (پیـرزاد، ١٣٧٩)، روزگـار سـپریشـدٔە مـردم سـال خـورده (دولت آبادی، ١٣٧٩)، مصابا و رؤیای گاجرات (ابراهیمی، ١٣٨٢)، انتری که لوطیاش مرده بود (چوبـک ، ١٣٨٣)، هم خونه (ریاحی، ١٣٨٥)، کافه پیانو (جعفری، ١٣٨٦)، پاییز فصـل آخـر سـال اسـت (مرعشـی، ١٣٩٣)، زمستان با طعم آلبالو (فلاح ، ١٣٩٤) و روی ماه خداوند را ببوس !