Abstract:
التزامات و شروط آنگاه لازم الاجرا خواهد بود که واجد شرایط صحت باشند. یکی از آن شرایط که از اصلیترین آنهاست عدم مخالفت «شرط» با کتاب و سنت است. در روایات معتبر مانند روایت اسحاقبنعمار، شرط «محلّل حرام» و «محرّم حلال» یکی از مصادیق شرط مخالف کتاب و سنت، شمرده شده است. اگر نگوییم شرط خلاف کتاب و سنت حرمت وفا دارد، بی شک لزوم وفا ندارد. از سوی دیگر بسیاری از حلالها هستند که به خاطر اشتراط ترک، اجتناب از آنها به حکم شرع واجب شمرده میشود و لزوم وفا دارند. حال سؤال میشود آیا روایت مذکور معارض با حکم ضروری فقه است؟ راه حل چیست؟ معنای «تحلیل حرام» روشن است؛ ولی آنچه فقیهان را برای ارائه راه حلّ به تلاش و تکاپوی جدّی در بحث پردامنه «شرط خلاف کتاب و سنت» انداخته است، معنای «تحریم حلال» است. در مجموع شش معنا برای حلّ مشکل فوق بیان و مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
إن الإلتزامات والشروط إنما یلزم تنفیذها حینما تکون واجدة لشروط الصحة، وأحد الشرائط هو عدم مخالفة «الشرط» مع الکتاب والسنة والذی هو من الشرائط الرئیسیة للصحة. فقد ورد فی الروایات المعتبرة کروایة إسحاقبنعمار أن الشرط «المحلل للحرام» و «المحرم للحلال» تعد من مصادیق الشرط المخالف للکتاب والسنة. وإنلمنقل بحرمة الوفاء بالشرط الذی هو خلاف الکتاب والسنة، فلا یجب الوفاء به قطعا، هذا من ناحیة. ومن ناحیة أخری فهناک العدید من الأمور المحللة التی بسبب اشتراط ترکها یعتبر الاجتناب عنها واجبا بحکم الشرع، وتکون لازمة الوفاء. والسؤال الآن هل الروایة المذکورة معارضة مع حکم ضروری الفقه؟ ما هو الحل؟ أما معنی «تحلیل الحرام» فواضح، لکن الذی دفع الفقهاء للسعی الجاد للبحث الواسع حول «الشرط الذی هو خلاف الکتاب والسنة» هو معنی «تحریم الحلال».
Machine summary:
2. حلال هایی که ترک آن جایز است -یعنی «ملتزمبه» خلاف شریعت نیست- ولی التزام به ترک آن مخالف شرع شمرده میشود، مثل التزام به ترک ازدواج مجدد و گاه علاوه بر التزام قلبی، نفس مشروط یعنی ملتزمبه خلاف شرع است، مثل ثبوت ارث برای اجنبی که مورد روایت علیبنابراهیم است که شخصی با عبد خود عقد مکاتبه بسته و بر او شرط میکند که میراث عبد برای مولا باشد.
نقد: شیخ انصاری، از جوابی که ارائه نموده است، راضی نیست؛ زیرا در ادامه بحث میفرماید اگر نحوه تشخیص اینکه فلان حلال به نحو اول یا دوم جعل شده است، از خود دلیل حلّیت باشد، باید گفت: خارجاً چنین مطلبی واقع نشده است و اگر از دلیل خارجیای باشد که دلالت بر فساد اشتراط ترک فلان حلال دارد، روایت اسحاق از بیان ضابطه بودن خارج میشود، یعنی وقوع تحریم حلال در فلان مورد مشخص، مستند به ضابطه و قاعده مذکور در روایت اسحاقبنعمار نیست و با وجود دلیل خارجی، بینیاز از ضابطه موجود در روایت اسحاقبنعمار خواهیم بود.
2. لازم الاجرا بودن شرط در غیر موارد منصوص دومین راه حلّی که شیخ انصاری به آن اشاره میکنند، این است که مواردی مانند تسرّی و تزوّج دوم که حتی با اشتراط از اباحه خارج نمیشوند، منصوص روایات هستند که در این موارد به مقتضای نص عمل میشود؛ اما در سایر موارد حکم به صحت آنها شده و شرط لازم الاجرا دانسته میشود.