Abstract:
جهان در سده کنونی و آینده با توجه به پییشرفت های سریع اقتصادی و رشد زندگی شهری، به طور فزایندهای در دسترسی به منابع آب، با مشکل روبه رو خواهد شد. اهمیت آب در جنبه های مختلف زندگی بشری در آینده و به تبع آن نقش تعیین کننده آن در روابط میان کشورها به حدی است که صاحب نظران معتقدند پنجاه سال آینده کارتل های آبی جایگزین کارتلهای نفتی خواهد شد. منطقه آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی به دلایلی همچون وجود منابع نفت و گاز فراوان، مورد توجه قدرت های جهانی و منطقهای قرار گرفته است و کشورهای مختلف در راستای تلاش برای نفوذ در این منطقه از ابزارهای گوناگونی سود بردهاند. این منطقه با توجه به موقعیت بری خود و دوری از منابع رطوبتی و عدم نفوذ توده های باران زای پرانرژی، بارندگی کمی دریافت می کند و عامل ارتفاع، نقش اساسی در ایجاد بارش های اوروگرافیک در این منطقه دارد. نگاهی به ویژگی های توپوگرافیک این منطقه نشان می دهد که تاجیکستان با داشتن کوه هایی با ارتفاع بیش از ۷۰۰۰ متر، منبع آب این منطقه بوده و منشاء بسیاری از رودخانه های کوچک و بزرگی است که از این کشور خارج شده و در کشورهای همسایه جاری می شوند. روش تحقیق این مقاله از نوع تحلیلی - توصیفی است و یافته های آن نشان می دهد که با توجه به قابلیت های هیدروپلیتیک تاجیکستان و نقش غیرقابل جایگزین آب در این منطقه، ایران می تواند از طریق تقویت حضور خود در پروژه های آبی تاجیکستان، ضمن خنثی نمودن بخشی از تلاش های رقبای منطقه ای و فرامنطقه ای خود، از این امر به عنوان فرصتی در جهت پیشبرد علایق ژئوپلیتیک خود برای گسترش حوزه نفوذ در منطقه آسیای مرکزی، استفاده کند.
The world will face increasing difficulty in accessing water resources in the present and future centuries as rapid economic developments and urban life growth. The importance of water in different aspects of human life in the future, and consequently its decisive role in the relations between countries, is to the extent that experts believe that in the next 50 years, water cartels will replace oil cartels. Since the collapse of the Soviet Union, Central Asia has been the focus of global and regional powers for many reasons, such as oil and gas resources, and various countries have taken advantage of various tools to try to infiltrate the region. Due to its location and distance from moisture sources and lack of penetration of high energy rainfalls, this region receives low rainfall and altitude factor plays a major role in causing urographic rainfall in this area. A look at the topographical features of the region shows that Tajikistan, with mountains over 7,000 meters high, is the source of the region's water and is the source of many large and small rivers flowing out of it and flowing into neighboring countries. The research method of this paper is analytical-descriptive and its findings show that due to Tajikistan's hydropolytic capabilities and its irreplaceable role in the region, Iran can thwart part of its competitors efforts by strengthening its presence in Tajikistan's water projects. Regional and trans-regional use this as an opportunity to advance their geopolitical interests to expand their sphere of influence in the Central Asian region.
Machine summary:
با توجه به اين ، حضور سياسي و اقتصادي در دو کشورتاجيکستان و قرقيزستان توانايي اثرگذاري و اعمال فشار بر کشورهاي فرودست ازبکستان ، قزاقستان و ترکمنستان و در کل ايفاي نقش مؤثر در آسياي مرکزي را موجب ميشود، که اين مسئله ميتواند قدرت چانه زني هر کشور را در عرصه جهاني بالا ببرد.
با توجه به مطالب بالا، ميتوان فهميد که تاجيکستان مرکز اصلي توليد و جريان آب است و سرچشمه بيش از ٥٥ درصد از کل آب جريان هاي اصلي شکل گرفته در منطقه ، از داخل خاک اين کشور ميباشد و حدود ٢٥/٣ در صد نيز در خاک قرقيزستان قرار دارد.
با وجود اينکه سرچشمه بيش از ٥٥/٤ درصد از جريان هاي آبي شکل گرفته در آسياي مرکزي در خاک تاجيکستان و ٢٥/٣ درصد در خاک قرقيزستان قرار دارد، ولي اين کشورها فقط حدود ١٥ درصد از اين آب را مصرف کرده و ازبکستان و ترکمنستان نيز ٧١ درصد و بقيه نيز به مصرف قزاقستان رسيده يا به درياچه آرال ميريزد (فروغي، ١٣٨٢: ١٦٩).
shtml) استفاده از منابع آب حوضه درياچه آرال بين جمهوريهاي اسياي مرکزي به طور ميانگين در يک سال به شرح زير است : ازبکستان ٥٨,٦ کيلومتر مکعب ، ترکمنستان ٢٣,٩ کيلومتر مکعب ، تاجيکستان ١٢ کيلومتر مکعب ، قزاقستان ١٠,٩ کيلومتر مکعب و قيرقزستان ٥,١ کيلومتر مکعب (mj-taj-water-sp.
shtml در واقع نگاهي به شرايط طبيعي، سياسي و اقتصادي کشورهاي منطقه استراتژيک آسياي مرکزي حکايت از آن دارد که دو کشور قرقيزستان و به ويژه تاجيکستان به عنوان کشورهاي فقير و توسعه نيافته که سالانه مقادير قابل توجهي نيازهاي غذايي و انرژي خود را از کشورهايي وارد ميکنند که استفاده کنندگان آب اين کشورها هستند.