Abstract:
از آنجایی که در مطالعات جغرافیایی، تبیین روابط فضایی- مکانی پدیدهها جایگاه خاصی دارد، آگاهی از نقش فاصله محل سکونت در انتخاب محل تحصیل و همچنین وضعیت ماندگاری دانشجویـان پس از فارغالتحصیلی در روستاها، اهمیت خاصی دارد. نوع تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی-توسعهای و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی از نوع همبستگی است. هدف از تدوین این مقاله «تحلیل فضایی-مکانی محل تحصیل و مهاجرت فارغالتحصیلان در نواحی روستایی» است. قلمرو مکانی تحقیق، ناحیه شرقی استان گلستان و قلمرو زمانی آن سالهای 90-1370 است. جامعه آماری (2265 نفر) را فارغالتحصیلان روستایی ناحیهی یادشده تشکیل میدهد که حجم نمونه طبق فرمول کوکران، 205 نفر برآورد و به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. نتایج نشان داد که: 1- بین انتخاب محل تحصیل با فاصلهی محل سکونت و شدت جریان جابهجایی، رابطهی معناداری وجود دارد؛ اما چون مقدار Sig=0.05است، بنابراین بین فا له و نوع رشته ی انتخابی، رابطه ی معناداری وجاود نادارد. 2- در صورت تاسیس نشدن مراکز و واحدهای پیام نور، با افزایش فا له از کانونهای شهری بر میزان افراد تارک تحصیل افزوده میشاود. آزماون اساریرمن ایان همبساتگی را در ساطح 99 در صد
Sig=.000( معنادار نشان میدهد. 3- شاخص ماندگاری نشان داد که 58 در صد فارغ التحصیلان همچنان در نواحی روستایی زندگی میکنند. 4 -سنجش میزان دلبستگی به«ماندن و بازگشت باه روستا» (در صورت
وجود شغل مناسب نشان داد که بالای 80 در د پاسخگویان تمایل به سکونت در زادگاه خویش دارند.
As the study of geography, spatial relationships of phenomena owns a special place in geographical studies recognized the role of distance between study and stay places as well as residing of graduated individuals in rural settlements which is an important issue. The present paper aims to analysis of spatial dimensions of study places and migration of university graduates in rural areas. The study area is east part of Golestan province in Iran and time span of the study is from 1991 to 2011. Statistical sample includes university graduates of the mentioned area. Based on its objective, the present study is an applied-expansion research which is done by a descriptive-analytical method. Required data are collected using a researcher-created questionnaire. The size of sample was 205 persons selected randomly by Cochran method. The findings: 1-There are no significant relationships between the study place (university centers) and residential place. Because Sig=0.05-If there is not any Payam-e-Noor Centers, the number of people who have left school is greater as the distance to cities would be longer. Spearman test showed it as a significant relationship with 99% and Sig=0.000. -The stay indicator of population in study area shows that totally 58% of graduated persons remain and live in their rural areas. This figure is somehow greater for men in compare to women. -Given the fact that there is a job in their home village, the willingness of “staying in village” as well as “returning to village” for 80% of respondents was more than average
Machine summary:
اما در دهههای اخیـر با ایجـاد چرخـش نسبـی در راهبردهـا و رویکردهـای (عدالتجویانه) اجرایی در برنامههای توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور، سهم ساکنین نواحی روستایی از آموزش در مقاطع مختلف تحصیلی روند افزایشی داشته است؛ به طوری که در سالهای اخیر، گسترش واحدها و مراکز دانشگاه پیام نور در اقصی نقاط کشور با توجه به پراکنش و شعاع پوشش فضایی هر مرکز یا واحد دانشگاهی، 120 کیلومتر در نظر گرفته شده، کمتر جایی از سرزمین پهناور ایران بدون پوشش این دانشگاه باقی مانده است.
از اینرو دانشگاه پیام نور جدای از سیستم آموزشی مخصوص به خود که امکان تحصیل همزمان با اشتغال را فراهم میآورد، از نظر امکان دسترسی روستاییان به این مراکز و تحصیل در آن با توجه به شرایط فرهنگی جامعهی روستایی (بهویژه برای دختران)، دلبستگیهای شدید والدین و فرزندان، نقش پررنگ فرزندان در فعالیتهای کشاورزی، وضعیت نامناسب اقتصادی، توانایی رقابتی کمتر در آزمون ورودی کنکور سراسری نسبت به سایر دانشگاههای واقع در کانونهای شهری بزرگ، از امتیاز نسبی برخوردار است.
از اینرو نویسندگان مقالهی حاضر موضوع تحلیل مکانی- فضایی پیامدهای گسترش دانشگاه پیام نور را برای تحصیلکردگان روستایی، وجههی همت خود قرار داده و در صدد آنند تا به سؤالات اساسی ذیل پاسخ دهند: با توجه به پراکنش محل سکونت دانشجویان، فاصله دسترسی به مراکز و واحدهاي پيام نور تا چه حد در انتخاب محل تحصیل و رشتهی تحصیلی آنان نقش داشته است؟ تحصیلات عالی تا چه حد در ماندگاری در روستا و یا مهاجرت فارغالتحصیلان به شهر نقش داشته است؟ پیشینه تحقیق فلسفه اساسی بررسی پیشینهی هر تحقیقی آن است که ضمن بهرهگیری از نتایج تحقیق دیگران در تبیین و تحلیل مسایل مورد بحث، از هرگونه دوبارهکاری پرهیز شود.