Abstract:
کلانشهر تبریز به دلیل تنگناهای ژئومرفولوژیکی، به توسعهی قطاعی و احداث و ساخت شهرکهای اقماری در اطراف شهر روی آورده است. اغلب شهرکهای ایجادشده بهویژه شهرک ارم، در مجاورت گسل فعال شمال تبریز و عوامل تهدیدکننده مخاطرات طبیعی از قبیل زلزله، سیـلاب، حرکـات تودهای و... که شاخصهای اساسی در مطالعههای مخاطرات ژئومرفولوژیکی است، قرار گرفته و عمدتاً در مناطق شیبدار با لیتولوژی نامقاوم متشکل از سازندهای میوسن (تناوبی از مارنهای آهکـی و نمکدار، کنگلومرا و ماسهسنگ با میان لایههای آهکی) ایجاد شدهاند. هدف عمده تحقیق حاضر، تعیین وضعیت فعلی الگوی استقرار کاربریهای اراضی شهری و پهنهبندی منطقه مورد مطالعه بر اساس شاخصهای ژئومورفولوژیک در مناطق آسیبپذیر، در تطابق با استانداردهای کاربریهای اراضی شهری در شهرک ارم تبریز است. به دلیل پیچیدگی و ازدیاد فاکتورهای مؤثر در تعیین کیفیت مکانی استقرار سکونتگاههای شهری، از روشهای چندمتغیرهی تصمیمساز برای تعیین درجه تناسب کیفی استقرار کاربریهای اراضی استفاده شده است. بدین منظور از روشهای ارزیابی چندمعیاره مبتنی بر تحلیل سلسلهمراتبی AHP برای تولید و تجزیه و تحلیل نقشهها و لایههای مختلـف کاربریها استفاده شده است. بر اساس یافتههای تحقیق، از کل مساحت 36/554 هکتاری شهرک، حدود 15/60 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی کم، 47/164 هکتار در مناطق با استاندارد کم، 45/196 هکتار در مناطق با استاندارد متوسط، 09/115 هکتار در مناطق با استاندارد زیاد و 2/18 هکتار در مناطق با استاندارد خیلی زیاد استقرار یافتهاند.
Due to geomorphologic limitations, Tabriz Metropolitan has turned on sector development and building subsidiary town at suburban. Most constructed towns, especially Eram town, are adjacent with active failures of North of Tabriz and natural disasters including earthquake, flood, mass movements,… which are basic components in geomorphologic natural hazards, are threatening such areas. Moreover such areas have mainly been built on non-resistant litho logy and inclined areas, composed of Miocene Formations (which are an alternation of lime and saltine marls, conglomerate and sandstone with lime between layers).the main objective of the present study is to determine the current state of residential settlement patterns and zoning study area based on geomorphologic indicators in vulnerable areas, in accordance with the standards for residential, Eram town of Tabriz city. The complexity and plenty of effective factors in determining site quality of residential establishment need for utilizing decision multivariate methods in order to determine qualitative suitability of residential uses. The multivariate evaluation methods based on analytical hierarchy process (AHP) has been used to provide and analyze the maps and different layers of utilizations. from total area 554.36 Ha of town about 60.15 Ha in the regions with so low standard, 164.47 Ha in the regions with low standard, 196.45 Ha in the regions with moderate standard, 115.09 ha in the regions with high standard and 18.2 Ha in the regions with more high standard have been set.
Machine summary:
پهنهبندی کاربری اراضی شهری شهرک ارم تبریز بر اساس شاخصهای اساسی مخاطرات ژئومورفولوژیک داوود مختاری1، وحید امامی کیا2* 1دانشیار دانشکده جغرافیا و برنامهریزی دانشگاه تبریز 2کارشناسارشد جغرافیا، ژئومورفولوژی در برنامهریزی محیطی تاریخ دریافت: 12/4/93؛ تاریخ پذیرش: 14/8/93 چکیده کلانشهر تبریز به دلیل تنگناهای ژئومرفولوژیکی، به توسعهی قطاعی و احداث و ساخت شهرکهای اقماری در اطراف شهر روی آورده است.
کلاً مجموعه عوامل طبیعی و تنگناهای ناشی از آن در گسترش شهر، در حیطه مطالعات ژئومورفولوژی قرار دارد؛ به این ترتیب برخی تنگناها، وضوح و شفافیت بسیاری دارد، به نحوی که برای عموم لمسشدنی است و در قالب مسایل مورفولوژی توسعهی شهر مطالعه میشود.
اماميكيا (1392) در پژوهشي به ارزيابي استقرار سكونتگاههاي شهري در مناطق آسيبپذير از تأثير گسل شمال تبريز در شهرك باغميشه تبريز پرداخته، با استفاده از روش AHP و بررسي شاخصهاي اساسي مطالعات ژئومورفولوژيكي و مورفوژنتيكي با پهنهبندي منطقه مورد مطالعه ثابت کرد كه بيش از نيمي از سكونتگاههاي شهري منطقه مذكور در ريسك بالاي خطر فعاليت گسل شمال تبريز قرار گرفته است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1- فلوچارت و مراحل انجام تحقیق محدوده و قلمرو پژوهش منطقهی مورد مطالعه (شهرک ارم) در شمال غرب شهر تبریز و در مختصات جغرافیایی (12 ( 16 ( 46 الي (54 ( 18 ( 46 طول شرقي و (42 ( 05 ( 38 الي (30 ( 07 ( 38 عرض شمالی واقع شده است.