Abstract:
رشد و گسترش بی رویه ی شهرها و افزایش جمعیت آن ها در قرون اخیر، باعث انباشت مادی ثروت و سرمایه در فضای شهرها شده است. به طوری که وضع مقررات و قوانین شهری و تعریف حقوق و تکالیف شهروندی جهت برقراری نظم و امنیت اجتماعی در شهرها مورد توجه اندیشمندان و متفکرین و مدیریت شهری بوده است و در این راه بازگشت دوباره به آموزه های دین اسلام و خط و مشی های برجای مانده از راهنمایی های بزرگان آن چون امام علی (ع)، راه گشای بسیاری از مسائل خواهد بود. یکی از مباحث مهم امروز جهان حقوق و تکالیف شهروندی است و با اطمینان می توان گفت که طرح بحث شهروندی از دیدگاه نهج البلاغه و نظرهای حضرت علی (ع) بهترین شیوه در دست یابی به این حوزه می باشد. زیرا نهج البلاغه در حکم برادر قرآن کریم و حضرت علی (ع) از آگاه ترین شخصیت ها نسبت به اسلام بعد از پیامبر صلی الله علیه وسلم است. از منظر امام علی (ع) هر کدام از اعضای جامعه عضوی از پیکره امت اسلامی اند که دارای ارتباط عمیق و صمیمی و دارای حقوقی متقابل نسبت به یکدیگرند. این نوشته در دو بخش به صورت توصیفی و در قالب پژوهش راهبردی انجام می گیرد. شیوه ی کار پژوهش کتابخانه ای و آرشیوی است و فرضیه ی اصلی تحقیق عبارت است از این که اسلام و تربیت یافتگان مکتب اسلام چون امام علی (ع)، نگاه مترقیانه ای به شهروندی و حقوق و تکالیف آن دارند.
The unbridled growth of cities and burgeoning population during the recent centuries have led to accumulation of wealth and capital in urban space, so that enactment of urban rules and regulations and publicizing the citizenship rights and responsibilities for establishing social order and security in the cities have always been the major concerns of thinkers and city planners. The return to the teachings of Islam and the strategies and approaches remaining from the religious leaders such as Imam Ali (AS) offers solutions to many of these complicated problems. One of the major issues today, deals with the citizenship rights and responsibilities. One can assuredly claim that Imam Ali (AS) in his Nahj ul-Balagha has proposed the best approaches for handling citizenship rights and responsibilities. This is because Nahj ul-Balagha is known as the “brother of the Holy Quran” and Imam Ali (AS) is believed to be the second influential person in Islam after the Prophet (pbuh). In view of Imam Ali (AS), human beings are members of a unified Islamic umma with deep and friendly relations and mutual rights. This paper will proceed in two sections of descriptive study and strategic research. The research method is documentary and based on library and archive sources. The research hypothesis is this that Islam and those educated in the school of Islam, like Imam Ali (AS), have maintained a progressive approach toward citizenship and its rights and responsibilities.
Machine summary:
وضع مقررات و قوانین شهری و تعریف حقوق و تکالیف شهروندی برای برقراری نظم و امنیت اجتماعی در شهرها، همواره مورد توجه اندیشمندان و متفکران و مدیریت شهری بوده است و در این راه ، بازگشت دوباره به آموزههای دین اسلام و خط مشیهای برجایمانده از راهنماییهای بزرگان آن چون امام علی FG٧، راهگشای بسیاری از مسائل خواهد بود.
احترام به حق آزادی مردم در انتخابات سیاسی هرچند با استناد به احادیث برجای مانده از پیامبر اکرم FG٩ ـ که به تواتر در منابع اهل سنت و شیعه بیان شده و مورد تأیید است ـ در مسئله جانشینی حضرت علیFG٧ پس از رسول اکرم ، جای تردیدی باقی نمی ماند و ایشان نیز بارها در خطبه های خود بدان اشاره فرموده بودند و هرگز درصدد دستیابی به حکومت از راه قهر و غلبه نبودند؛ ولی دقت در اقوال و احادیث آن حضرت و نیز مسئله انتخاب ایشان به خ٢فت پس از خلیفه سوم ، ارزشمندی حکومت مردم سا٧ری دینی را آشکار کندوکاو حقوق و تکالیف شهروندی در نهج البلاغه میسازد.
اطاعت از قوانین و دستورات حکومت گرچه از نظر اس٢م ، اطاعت و فرمان برداری مخصوص خداوند است ، ولی اطاعت غیرخدا (از جمله حکام و قوانین وضع شده از سوی آنها) را درصورتی که در طول اطاعت خدا بوده و منافاتی با قوانین الهی نداشته باشد، جایز شمرده اند؛ ازاین رو حضرت امیر FG٧ نیز اطاعت مردم از ایشان را از جمله حقوق حقۀ خود به عنوان حاکم جامعه دانسته و در این باره میفرمایند: «وأما حقی علیکم ...