Abstract:
ربع بلخ یکی از مهمترین شهرهای منطقه خراسان است که در بحث علمی و آموزشی قرون
میانه بسیار قابل توجه میباشد. برای بررسی وضعیت علمی و فرهنگی این شهرء منابع مختلفی
از جمله منابع رجالی» منابع سیاسی» فرهنگها و دانشنامهها ودیوانهای اشعار قابل توجه
هستند. یکی دیگر از منابع برای شناخت این مبحث» توجه به تواریخ محلی در دوره مورد نظر
است. کتاب فضایل بلخ» نوشته واعظ بلخی از جمله کنذب معتبری است که به شناخت
وضعیت علمی- آموزشی شهر بلخ کمک میکند. این نوشتار این هدف را در پی دارد تا
وضعیت علمی و آموزشی شهر بلخ را در قرون مورد نظر با توجه به کتاب فضایل بلخ بررسی
و تحلیل کند و به این پرسشها پاسخ دهد که چه نهادهای آموزشی و چه رشتههای علمی در
این کتاب بحث شده و سفرهای علمی به چه شهرهایی بر طبق این متن انجام میشده است؟
این بررسی که به روش توصیفی- تحلیلی بر پایه منابع کتابخانهای انجام پذیرفته است. از
هفتاد نفر که در این کتاب در قرون دوم تا ششم یادداشت شدهاند» مشخص گردید حوزه
علمی حدیثء فقه و اصول و علوم قرآنی بیشتر مورد توجه بوده» سفرهای علمی به عراق و
شهرهای بغداد و بصره بیشتر و کتب نگاشته شده در حوزه های فقه, فلسفه و حکمت و علوم
قرآنی بیشترین نگاشتهها را به خود اختصاص دادهاند.
Machine summary:
بررسی وضعیت علمی و آموزشی شهر بلخ با تکیه بر کتاب " فضایل بلخ " نوشته شیخ الاسلام ابوبکر داود واعظ بلخی تهمینه رئیس السادات ١، سید جلال رجایی 2 چکیده ربع بلخ یکی از مهمترین شهرهای منطقه خراسان است که در بحث علمـی و آموزشـی قـرون میانه بسیار قابل توجه می باشد.
٢- واعظ بلخی ، فضایل بلخ ، همان ، ص ٥٠ و ٥١؛ رضوی ، سید ابوالفضل ، (١٣٨٨)، ساختار زندگی شـهری در ایـران دوران اسلامی ، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره ١٣٤، ص ١٤؛ مختاروف ، احـرار، (١٣٨١)، تاریخ عمومی شهر بلخ در قـرون وسطی، به اهتمام علیرضا خدا قلی پور، تهران : مرکز اسناد و خدمات پژوهشی .
عالمان و دانشمندان از حیث زمانه زنـدگی ، حوزه علمی که در آن تحصیل و یا تدریس می کرده اند، تعداد و عناوین کتـب نگاشـته شـده و سفرهای علمی شان مورد توجه بوده اند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ١- واعظ بلخی ، فضایل بلخ ، ص ٦٢ و ٦٦؛ الذهبی ، شمس الدین محمد بن عثمان ، (بـی تـا)، میـزان الاعتـدال فـی نقـد الرجال ، جلد٢، بیروت : دارالاحیاء الکتب العربی ، ص ٣٢٥؛ ابن حبان بستی ، (١٣٧٩ق )، مشاهیر العلماء الامصـار، القـاهره : لجنه التالیف و الترجمه و النشر.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ١- واعظ بلخی ، همان : ٨٩ ؛ الذهبی ، میزان الاعتدال فی نقد الرجال ، جلد٤، ص ١٧٣؛ الخطیب بغدادی ، ابی بکر احمد بن علی ، (بی تا)، تاریخ بغداد او مدینه السلام ، جلد٢و ١٣، بیروت : دارالکتب العربی .