Abstract:
در این جستار با عنوان «دانش واژگان دشوار فهم قرآن» نخست از جایگاه این دانش در میان دیگر دانش های قرآن سخن گفته شده است. و آنگاه تعریف آن از میان تعاریف قرآن پژوهان مطرح گردیده و در ادامه، پیشینه دانش غریب القرآن تا روزگار یاران نبی اعظم(ص) پی جسته و از تلاش های دانشورانی چون «ابان بن تغلب»، «ابو عبیده معمر بن مثنی تیمی»، «ابو زکریا یحیی بن زیاد فراء»، «ابوبکر سجستانی» و راغب اصفهانی یاد شده است. معرفی آثار سامان یافته دانشوران یاد شده در حوزه دانش «غریب القرآن» و شیوه ایشان و ویژگی های آن آثار بحث دیگری است که در این نوشتار بدان پرداخته شده است. و در فرجام از کتاب «المفردات فی الفاظ القرآن» تالیف ابوالقاسم حسین بن محمد راغب اصفهانی که نقطه عطفی در گستره دانش «غریب القرآن» است سخن به میان آمده است.
Machine summary:
"3 البته شایسته است در این نکته هم که عبدالله بن مسلم بن قتیبه در کتابش با عنوان «المسائل» بدان اشاره کرده است، درنگی داشته باشیم: إن العرب لا تستوی فی المعرفة بجمیع ما فی القرآن الکریم من الغریب و المتشابه، بل لبعضها الفضل فی ذلک، و الدلیل قول الله عزوجل: «وما یعلم تأویله إلا الله والراسخون فی العلم» (آل عمران /7)4 «عربها در شناخت واژگان غریب و متشابه قرآن یکسان نبودند، بلکه برخی بر برخی دیگر برتری داشتند.
أبوعبیده در «مجاز القرآن» از معانی آیات قرآن سخن میگوید و واژگان غریب را تفسیر میکند و در این میان به اعراب آیه میپردازد و به شرح صور بیان آوری تبیان حق تعالی همت میگمارد و همه این تلاشها همان است که وی از آن به مجاز القرآن تعبیر کرده است.
و اما کسانی که از مجاز القرآن أبو عبیده در تألیف آثار خود سود جستهاند: بخاری در «الصحیح»، ابن قتیبة در «تأویل مشکل القرآن» و «تفسیر غریب القرآن»، طبری در «جامع البیان فی تأویل آی القرآن»، أبو عبدالله ابن الیزیدی در «غریب القرآن»، زجاج در «معانی القرآن»، ابن درید در «الجمهرة»، أبوبکر سجستانی در «نزهة القلوب»، ابن نحاس در «معانی القرآن»، ازهری در «تهذیب اللغة»، أبو علی فارس در «الحجة»، اسماعیل بن حماد، جوهری در «الصحاح» و ابن حجر عسقلانی در «فتح الباری فی شرح صحیح البخاری»."