Abstract:
شناخت رفتار اخلاق مدارانه زمامدار پیش و پس از بهدست گرفتن حکومت می تواند سیاست های اخلاقی و میزان صداقت وی در عملکردهای بعدی وی را تبیین و برجسته تر بنمایاند. امام علی(ع)به عنوان یک زمامدار می کوشد با تأکید بر تقدّم اخلاق بر هر مقوله ای نشان دهد آموزه های اسلامی مورد تأکید در خلافتش، همانی است که در دوره پیش از حکومتش وجود داشته است. امام بهعنوان رهبری اخلاقمدار در جنگ صفین می کوشد ابتدا از بروز جنگ جلوگیری کند و پس از جنگ نیز با رفتار اخلاق مدار با دشمنان خویش، نشان دهد که انسانیت بر محور اخلاق بر دیندار بی اخلاق برتری دارد. این پژوهش با مداقه بر سیرهی امام علی(ع)به روش توصیفی تحلیلی نشان میدهد، گفت وگو بر پایه گزاره های خاصِ اخلاق مدار، تندادن به خواسته های اصلاح گرایانه بنابر اقتضائات موجود، استفاده از راهکارهای مناسب برای اسکات خصم به منظور ممانعت از تشنّج بیشتر جامعه، حفظ کرامت انسانی و پاسداشت حقوق افراد مخالف می تواند کشمکش بهوجود آمده در جامعه را با رفتار اخلاق مدار زمامدار دفع کند.
Machine summary:
بنـابراين ، مهمتـرين سـؤالات پژوهش اين است که گزاره هاي اخلاق مدارانه امام چگونه در رفتار ايشان در مـاجراي صـفين منعکس شده است ؟ توصيه هاي امام مبني بر تقيّد به اخلاق پيش از حکومت ، تا چـه حـد در جنگ صفين نيز مورد عمل واقع شـده اسـت ؟ و بـالأخره برخـورد اخـلاق مدارانـه امـام بـا مخالفان خود در صفين ، کيفري و سخت است يا انساني و کرامت مدارانه ؟ هرچند اين پژوهش از پيشينه عمومي در تک نگاريهاي خاص در ايـن بـاره بـه صـورت ضمني برخورداراست ، چنانکه در شرح هاي ابن ابيالحديـد، ابـن ميـثم ، شوشـتري، خـويي و ديگر شروح مطالبي پراکنده مييابيم ، اما مسئله اصلي هيچ يک از دانشوران ، وارسـي دقيـق از فهم اخلاق مداري امـام در کـارزار صـفين و نيـز اخـلاق مـداري زمامـدار، آن هـم بـر پايـه نهج البلاغه نبوده است ؛ مقالاتي مانند «تبيين مؤلفه هاي سياست اخلاقي امـام علـي(ع ) پـس از رسيدن به امامت » از حسين سلطان محمدي و فاطمـه سـلطان محمـدي در مجلـه پژوهشـنامه علوي، «نسـبت اخـلاق و سياسـت از ديـدگاه امـام علـي(ع )» از جـلال درخشـه در نشـريه سياست ، «مقايسه و پيشينه قوانين موضوعه حقوق جنگ معاصـر در سـيره امـام علـي (ع )»از اصغرقائدان در نشريه مطالعات راهبردي بسيج و نيز «حقوق مخالفان پيش از جنگ و هنگـام جنگ از ديدگاه نهج البلاغه » از کاظم قاضيزاده و فاطمه نيکخواه منفـرد در نشـريه تحقيقـات علوم قرآن وحديث از اين نمونه است که برخي به رويکرد حقوقي و برخي به عنصـر سياسـت امام نگريسته شده است ؛ ليکن کتاب يا مقاله اي بـا محوريـت پاسـخ بـه مسـائل پـيش گفتـه و مدّنظر اين پژوهش يافت نشده است .
٢. مؤلفه هاي رهبري اخلاق مدارانه پيش از جنگ صفين محور خطبه قاصعه در نهج البلاغه ، نفي استکبار و خودکامگي، بحثي اساسـي در اخـلاق کـه چنانچه قرار باشد انسان در چيـزي تعصـب ورزد و از آن عـدول نکنـد، آن تنهـا اخـلاق و اخلاق مدارياست ، ده فرمان اخلاقي که پايبندي بـه آن از هرجهـت حقـوق شناسـي اخلاقـي مردمان را تأمين ميکند(رضي،١٤١٤: خطبه ١٩٢) حدّ و کيفيت عمـل امـام براسـاس ضـوابط اخلاقي در اين خطبه مجال ديگري ميطلبد، اما يافتن مصاديقي در سـيره ايشـان ، مـيتوانـد ميزان وفاداري ايشان را بر گفته هاي خود بهتر و موشکافانه تر تبيين کند.