Abstract:
فیض کاشانی از جمله مفسرانی است که با اندوختههای فلسفی- عرفانی از یک سوی و بهرههای قرآنی- حدیثی از سوی دیگر، رویکردی باطنی به آیات قرآن دارد. وی تأویل را فراتر از مدلول لفظ و به مثابه معانی حقیقی الفاظ میداند. ابن کثیر از مفسرانی است که ضمن پذیرش نظر ابن تیمیه درباره معنای مراد از تأویل در قرآن، این نکته را افزوده که در قرآن واژه تأویل به معنای تفسیر و بیان به کار رفته است. که این تفسیر متأثر از تفاسیر «جامع البیان» طبری و همچنین اصول تفسیری ابن تیمیه است. زمینهها و بسترهای شکل گیری این تفسیر از یک سو و روشهای تفسیری مفسر از سوی دیگر به این تفسیر ویژگیهای ممتازی بخشیده که آن را شایسته تتبع قرار میدهد. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و روشی میتواند در روشن شدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آنها اشتراک یافته است. این مقاله با بررسی رویکرد ابن کثیر و فیض کاشانی به تأویل به مقایسه تأویلات این دو میپردازد.
Machine summary:
بررسي تطبيقي تأويل در تفسير الصافي و تفسير القرآن العظيم تاريخ دريافت : ٩٨/٨/٦ سميه خاري آراني * تاريخ پذيرش : ٩٨/١١/١٢ رحمت الله عبدالله زاده آراني ** چکيده فيض کاشاني از جمله مفسراني است که با اندوخته هاي فلسفي- عرفاني از يک سوي و بهره هاي قرآني- حديثي از سوي ديگر، رويکردي باطني به آيات قرآن دارد.
در مورد دعايي که در شأن اميرالمؤمنين علي(ع ) وارد شده است اگر ورود آن در مورد ابن عباس نيز صحيح باشد؛ «اللهم فقهه في الدين وعلمه التأويل »، تأويل آيات به معني ديگري جايز ميباشد يا اين ٨/فصلنامه مطالعات قرآني، سال يازدهم ، شماره ٤١، بهار ١٩٩ دعا براي ابن عباس ، جهت حاصل شدن توفيق براي او در شنيدن تأويل از اهلش و فهم از آن ها و ائمه معصومين (عليهم السلام ) است (فيض کاشاني، ١٤١٥، ج ٢: ٢٥).
٢- تأويل به صورت "اياک أعني و اسمعي يا جاره " مرحوم فيض در ذيل روايتي از امام صادق (عليه السلام ) که فرمود «نزل القرآن بإياک أعني و اسمعي يا جاره »، ميگويد: «اين امر، مثل اين است که کلام و سخن براي متکلمي بيان شود اما به وسيله آن ، کس ديگري مخاطب قرار بگيرد»(فيض کاشاني، ١٤١٥ق ، ج ١: ٠).
اين در حالي است که در برخي روايات ديگر، مراد از ذکر، قرآن و اهل ذکر، آل محمد (عليهم السلام ) بيان شده و وجه آن ، آيه : ﴿وأنزلناإليک الذکرلتبين للناس مانزل إليهم ﴾(نحل /٤٤) است (فيض کاشاني، ١٤١٥ق ، ج : ١٧).