Abstract:
ابوالبرکات نسفی از مفسران قرن هشتم در تفسیر خود؛ مدارک التنزیل و حقائق التاویل، ضمن تکیه به قراء سبعه، از قراء عشره، مانند: یعقوب و خلف و از قاریان شاذ، مانند: حسن و اعمش نقل نموده و در این میان بعضی از قرائتهای منسوب به ابوحنیفه مانند قرائت موضوع را ذکر میکند، همانطور که به قرائتهای صحابه مانند ابن مسعود و ابن عباس نیز استناد جسته است. نسفی در بین قرائات متواتر ـ مطابق دیدگاه اهل سنت ـ قرائت عاصم را بر قرائت مکی، بصری و نافع ترجیح میدهد. نسفی سه نوع ترجیح را در تفسیر مدارک التنزیل بهکار گرفته است و بر ترجیحات خود بر قواعد و معیارهای عربی، بلاغی و سیاقی اعتماد کرده و برای اختیار و ترجیح قرائات، به هفت معیار تکیه نموده است. او ضمن نادیده گرفتن صحت قرائت که نقل و تواتر آن است، بعضا قرائات شاذ را بر متواتر ترجیح داده است.
Abu al-Barakat al-Nasafi, one of the commentators of the eighth century in his commentary ‘Madarik Al-Tanzil and Haqa’iq Al-Ta'wil’, while relying on the seven out of ten famous readers, quotes from Ya'qub and Khalaf. As such he quotes from unknown readers such as Hassan and A’mash. He has referred to the readings of the Companions such as Ibn Mas'ud and Ibn Abbas. From among the most frequently narrated readings, according to the Sunni view, Nasafi prefers Asim's reading to Makki's, Basari and Nafi’s readings. Nasafi has used three types of preferences in his commentary ‘Madarik Al-Tanzil and Haqa’iq Al-Ta'wil’ and has relied on his preferences over Arabic, rhetorical and contextual rules and criteria. He has relied on seven criteria to choose and prefer any reading. In the meantime, he ignores the common standard for accuracy of a reading which is its frequency. Thus, he has sometimes preferred the unknown reading to the most frequently narrated reading.
Machine summary:
حافظالدين محمود نسفي (710 ـ 630 ق) فقيه، اصولي، متکلم و مفسر حنفي مذهب که معروف به ابوالبرکات نسفي است، صاحب تفسير مدارک التنزيل و حقائق التأويل مشهور به تفسير النسفي ميباشد که با توجه به شخصيت علمي اين مفسر و نيز با نظرداشت جايگاه او در منطقه ماوراءالنهر که مورد توجه مسلمانان آن سرزمين قرار گرفته، در تفسير خود به مباني قرائات قرآن کريم و بحث و بررسي آن، بهطور گسترده پرداخته است که مقاله حاضر در صدد تبيين مباني اين مفسر در زمينه قرائات و کاربرد آن در تفسير ايشان است.
در ادامه تلاش ميشود تا منابع و اصطلاحات قرائات از نگاه مفسر بيان گردد و روش ترجيح و اختيار قرائات از نگام نسفي توضيح داده شود: الف) مباني قرائات از نگاه نسفي با استفاده از مباحث تفسيري نسفي در مدارک التنزيل، روشن ميگردد که ايشان سه نوع قرائت متواتر، شاذ و موضوع را در تفسير خويش بهکار گرفته است.
(همان: 48) اين نکته را بايد يادآور شد که نسفي خود جزو قاريان نبوده و آنچه را هم که در تفسير خويش ذکر مينمايد، از مفسران پيشين مانند زمخشري (538 ق) و طبري (3130 ق) است؛ بنابراين آنچه را که آنان ثبت کردهاند، ايشان نيز به ثبت رسانده که موجب گرفتاري در خطاي آنان، بهويژه در قرائات متواتر شده است.