Abstract:
هدف این تحقیق دستیابی به برخی از زوایای پنهان تاریخ معاصر ایران در دوره قاجار با استفاده از متون سفرنامههای اتباع خارجی بر پایه نگاهی جامعهشناختی است. این مقاله برپایه روش تحلیل محتوای کیفی است و تلاش گردیده تا با بررسی متون سفرنامههای اتباع خارجی و استخراج دادهها، مفاهیم، مقولات و گزارههای جدیدی را در تفسیر رویدادهای این دوره به دست آورد. بر اساس یافتههای این مقاله، نخبگان قاجار به روایت سفرنامه نویسان، کسانی بودند که به دنبال ایجاد تغییراتی برای پیشرفت کشور بودند اما این تلاشها یا به واسطه ناکارآمدی حکومت و دسیسههای دربار یا به واسطه دخالتهای دول بیگانه به شکست میانجامید. علاوه بر این آنچه در این متون مشاهده میشود این است که نخبگان قاجار هرگز تصویر درست و مطابق واقعی از پیشرفت در غرب و مبانی آن نداشتند.
Machine summary:
در اين تحقيق با استفاده از متون سفرنامه هاي اتباع خارجي که در طول قرن نوزدهم به ايران سفر کرده و مشاهدات و تجاراب خود را به ثبت رسانده اند، جنبه تاريخي روند تغيير در پرتو نگاه جامعه شناختي به اين روند، مورد توجه و بررسي قرار گفته است .
در اين تحقيق حوادث و رويدادهايي که ميتوانند به عنوان نمونه هايي ازرهيافت مدرنيته و سنت تلقي شده و ما را در بازيابي مفاهيم طرح نشده اي از اين مقولات ، ياري رسانند، مورد دقت و بررسي قرار گرفته و تلاش ميگردد تا از اين رهگذار، برخي از مفاهيم انديشه تغيير در بين نخبگان سياسي، اجتماعي و فرهنگي دوره قاجار که از ديد اين سفرنامه نويسان که معمولا بطور خام ، غير تحليل و غير روشمند، ارائه شده است ، استخراج گردد.
هر چند نويسندگان اين متون ، گاه بطور حرفه اي، سر رشته اي در تحقيق و پزوهش نداشتند، ولي تنوع نگاه و گستردگي ارتباطي که آن ها با نخبگان و عوام داشتند، اين امکان را براي ما فراهم ميسازد تا در ذيل مسئله تحقيق ، يعني بررسي جهت گيري فکري کارگزاران سياسي و فرهنگي دوره قاجار در ارتباط با سنت و مدرنيته ، به نکات پوشيده اي در درک تحولات ذهني ايرانيان در قرن نوزدهم به مثابه يک روند رو به رشد توجه کنيم .