Abstract:
با وقوع انقلاب مشروطه و تدوین قانون اساسی و تشکیل مجلس شورای ملی، گمان میشد که دولت و حکومت در ایران «کنستیتوسیونل» شود؛ ولی، دشوارهی بنیادین سیاست ایران معاصر یعنی مشروطهسازی قدرت همچنان لاینحل باقی ماند و باتوجه به بقای درونمایههای اندیشگی، بهسمت وضعیت استثناء و تعلیق مشروطیت سوق پیدا کرد؛ تا جایی که گروهی از متفکران و سیاستمداران اعلام کردند که جهت رسیدن به اهداف مختلف و وضعیتهای استثنایی ایجادشده، چارهای جز پذیرش حکومت «استبداد منور» و مشت آهنین و دولت مطلقهی مرکزی، نیست. درواقع، سازوکارهای دموکراتیک، با حاکمشدن «وضعیت استثناء» بهحاشیه رفت و دچار «تعلیق» شد. بنابراین امکان و یا امتناع مشروطهسازی در تاریخ معاصر ایران به یک پرسمان اساسی تبدیل شد. پژوهشگران برای پژوهش پرسمان، از دستگاه مفهومی «وضعیت استثنا» بهمنظور واکاوی دشوارهی «تعلیق مشروطیت» در تاریخ اندیشه سیاسی ایران بهره گرفته و قصد دارند به این پرسش بنیادین پاسخ دهند که چه مولّفههای اندیشهای، سببساز تعلیق مشروطیت و چیرگی وضعیت استثناء، در دوران پایان قاجار و عصر سلطنت پهلوی اول گردید. در پاسخ به سوال پژوهش، این فرضیه مطرح است که در سالهای مذکور، حضور درونمایههای اندیشگانی اعم از اندیشهی شاهیآرمانی، سلطنتگرایی، حکومت یکنفره، استبداد شاهی، جهانبینی خیمهای/مسقف، رابطهی اطاعت بین رعیت و فرمانروا، مشروطهسازی قدرت سیاسی را بهتعلیق کشاند و استثناء را بر قاعده چیرگی بخشید.
Machine summary:
هرچند جنبش مشروطیت توانست برگزاری انتخابـات را امری مشروع و قانونی کند، مفهوم محدودیت و غیرمطلق بودن اختیـارات شـاه را همه گیر کند، به مردم برخی حقوق بی سابقه نظیر مساوات در برابر قانون اعطـا کنـد، قوانین اساسی و مدنی را به منظور تنظیم روابط میان ملت با دولت و ملت با یکدیگر تدوین کند، نهادهایی مانند مجلس ، کابینه ، مطبوعات ، احزاب ، و گروه هـای سیاسـی را تأسیس کند، و برای نخستین بار همراه با قیام توده ای در تاریخ ایـران از حکومـت قداست زدایی نماید، و با وقوع انقـلاب مشـروطه ، تـدوین قـانون اساسـی ، تشـکیل مجلس شورای ملی، و تحدید قدرت پادشاه ، چنـین انتظـار مـی رفـت کـه دولـت و حکومت در ایران «کنستیتوسیونل » شود؛ ولی ، مشـکله و دشـواره بنیـادینِ سیاسـت ایران معاصر، یعنی مشروطه سازی قدرت ، همچنان حل نشـده بـاقی مانـد.
پژوهشگران برای پژوهشِ پرسمان ، از دستگاه مفهومی «وضـعیت استثنا» به منظور واکاوی دشواره «تعلیقِ مشروطیت » در تاریخ اندیشـه سیاسـی ایـران بهره گرفته اند و قصد دارند با بازخوانی تاریخ سیاسی ایران معاصر، علل اندیشـگانی تعلیق مشروطیت و ایجاد وضعیت استثنا در ایران دوران پایـانی حکومـت قاجـار و دوران پهلوی اول را واکاوی کرده و به این پرسـش بنیـادین پاسـخ دهنـد کـه چـه مؤلفه های اندیشه ای ، سبب سـازِ تعلیـق مشـروطیت و چیرگـی وضـعیت اسـتثنا، در دوران پایانِ قاجار و عصر سلطنت پهلوی اول شد.