Abstract:
در روایتی از پیامبر6 اولین شب جمعه ماه رجب، به لیلةالرغائب موسوم شده و برگزاری نمازی خاص در این شب سفارش شده است. بر پایه این روایت، از دیرباز اعمال خاص اولین شب جمعه ماه رجب مورد توجه بسیاری از متشرعان بوده و هست. از حدود قرن هفتم به بعد، در اصالت روایت، نامگذاری این شب به لیلةالرغائب و برگزاری نماز آن، تردیدها و انتقاداتی شکل گرفت و گسترش یافت. تعداد قابل توجهی از حدیثپژوهان اهلتسنن در اثبات بیاعتباری این روایت کوشیده و برگزاری نماز رغائب را بدعت خواندهاند، اما شیعیمذهبان کمتر به مناقشه در این روایت پرداخته و بسیاری از آنان بر اساس قاعده تسامح به استحباب یا جواز برگزاری نماز رغائب حکم کردهاند. بررسیها نشان میدهد که اگر چه طرق موجود از این روایت، متقن نیست، اما شواهدی گواه بر آن است که منابعی در قرون نخستین و پیش از قرن چهارم به نقل آن پرداختهاند و انتقادات وارد شده، بر محتوای این روایت استوار نبوده و دلالت روایت خالی از اشکال است.
Machine summary:
2 اگر چه ممکن است از کلام نووی در کتاب المجموع چنین برآید که روایت رغائب در متون کهنتری همچون قوت القلوب نوشته ابوطالبمکی، در قرن چهارم هجری نیز نقل شده است؛ آنجا که پس از اشاره به نماز رغائب و نماز نیمه رمضان مینویسد: نباید ذکر این دو نماز در کتاب قوت القلوب و احیاء علوم الدین و روایتی که درباره آن بیان شده، موجب فریب انسان شود.
ابنالحاج از طرطوشی نقل میکند که اگر روایتی در فضایل دارای سند ضعیف باشد، عمل بدان جایز است و لکن نباید بر آن مداومت ورزید؛ چرا که اگر ملکف بر چنین عملی مداومت نکند و در عالم واقع روایت درست بوده باشد، به آن عمل کرده و اگر نادرست باشد، عمل خیری را انجام داده، اما آن را از شعائر اسلام ندانسته است و از آنجا که صحت روایت نماز رغائب، محل اشکال است، این نماز نیز همین حکم را داراست.
2 علامه حلی(قرن7 و8) نیز در اجازه کبیرش به بنیزهره، پس از ذکر سند خود تا روایت، به نقل آن پرداخته 3 و در منهاج الصلاح، آداب نماز لیلةالرغائب را از قول «جابر بن یزید جعفی» آورده است.
4 «کفعمی»(قرن9) در البلد الامین بخشهایی از این روایت را به نقل از کتاب ابنباقی نقل کرده 5 و «شیخ بهایی»(قرن 10) نیز در جامع عباسی - که گاه از آن به عنوان اولین رساله عملیه به زبان فارسی یاد میشود - بدون ذکر منبع و سند، به بیان کیفیت برگزاری نماز لیلةالرغائب پرداخته است.
_ مفاتیح الغیب، محمد بن عمر رازی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.