Abstract:
مطالعۀ تاریخ حیات اجتماعی بشر نشان میدهد اعتقاد به رجحان برخی گروههای بشری به دلیل اتصاف به ویژگیهای غیرارادی، عامل اصلی بروز تبعیضات و محرومیتها بوده است. تاکید بر ««عدم امتیاز آحاد شهروندان از حیث ویژگیهای قومی نژادی» در اصل 19 قانون اساسی، حاکی از اهتمام قانونگذار اساسی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با عوامل موثر در بروز آسیبهای یاد شده است. نظر به اینکه قرآن کریم در فرایند جامعهپردازی، هرگونه تعیینکنندگی ارزشهای مبتنی بر اصالت قومیت و نژاد را ملغی دانسته، آنچه در این نوشتار مورد توجه قرار گرفته است، تبیین نحوة تاثیر مبانی انسانشناختی قرآن کریم در الغای نظریههای توجیهکنندة تبعیض نارواست. تتبع نگارنده در نصوص کلامالله مجید، از محوریت انگارة» مساوات» در رویکرد انسانشناختی موثر بر مواجهه با عوامل تبعیض ناروا حکایت میکند. حاصل پژوهش نشان میدهد که شواهد قرآنی این انگاره، دست کم در چهار ساحت خلقت، کرامت، رحمت و آخرت قابل بررسی است که تلاش میشود با رویکردی تحلیلی ـ توصیفی و با روش کتابخانهای در قلمرو علوم قرآنی تحلیل شوند.
The study of the history of human social life shows that the belief in the superiority of some human groups due to their biological characteristics has been the main cause of discrimination and deprivation. The emphasis on "the principle that no-privilege is given a citizen on grounds of his/her race" in the Article 19 of the Constitution shows that the legilator of the Constitution of the Islamic Republic of Iran has given special attention to the question of dealing with the factors behind the occurrence of the mentioned damages. Given the idea that in its discussion social affairs, the Holy Qur'an considers any prescription of the standads based on the originality of racism as invalid, this article seeks to explain how the anthropological tenets of the Holy Qur'an exert effect on refuting the theories that suggest unlawful discrimination. The authors through study of the holy Quran's texts shows that"equality" is the central point in the anthropological approach, which has an effective role in encountering the causes of unlawful discrimination. The research results show that the evidence derived from the Qur'an suggests that this idea can be expounded by identifying at least four subject areas: creation, generosity, mercy and the hereafter, which this article tries to demonstrate in the light of Qur'anic sciences using an analytical-descriptive approach and a library based method.
Machine summary:
بنابراين پيش از تبيين مبناي انسانشناختي قرآن كريم در مواجهه با عوامل تبعيض ناروا ـ كه با تأكيد بر انگارة اصل مساوات بررسي خواهند شد ـ به بررسي مفاهيم كليدي تحقيق، چون «تبعيض ناروا» و «مساوات»، پرداخته ميشود.
اين موضوع در قلمرو حقوق فرهنگي نيز صادق است؛ چنانکه در اصل 30، دولت موظف شده است «وسايل آموزش و پرورش رايگان را براي همة ملت» فراهم آورد؛ اما مهمترين اصلي که اصل مساوات و منع تبعيض ناروا در آن شناسايي شده، اصل 19 قانون اساسي است.
آنچه در انتهاي تبيين ساحت نخست از مبناي انسان شناختي قرآن كريم در مواجهه با عوامل تبعيض ناروا قابل ذكر است، تأكيد بر اين نكته است كه كيفيت خلقت همة انسانها از هر قوم و نژادي كه باشند، يكسان است و نميتوان تفاوت و تمايزي در اين خصوص ملاحظه كرد.
مبناي انسانشناختي قرآن كريم مبتني بر مساوات در ساحت «قيامت» برخلاف انسانشناسي غيرديني كه در آن رابطة انسان با آينده بريده ميشود يا در قالبي مبهم و كلي از آن سخن به ميان ميآيد، در انسانشناسي ديني اين موضوع بهعنوان مسئلهاي اساسي مورد توجه قرار گرفته و دربارة جزئيات آن بهتفصيل بحث شده است (خسروپناه، ميرزايي، 1389، ص43).
نتايج اين نوشتار نشان ميدهد که قرآن كريم دست کم در چهار ساحت، اصل مساوات را مبناي انسانشناختي خود در مواجهه با عوامل تبعيض ناروا ـ كه مصاديق آن در اصل 19 قانون اساسي طرح شده ـ قرار داده است.