Abstract:
نقشها و وظایف دستوری عناصر کلام، ساختهای نحوی زبان را تشکیل میدهند. زبان فارسی ازحیث ساخت نحوی، ازجمله زبانهای آزاد است. شکلگیری نحو این زبانها، معلول عوامل ذهنی، اندیشگانی و تفکّر غالب گوینده است. دستوریان مباحث ساختهای دستوری را فارغ از کارکرد ادبی آن و صرفاً در چارچوب مباحث زبانی بررسی میکنند. از میان علمای علم بلاغت، عبدالقاهر جرجانی به چیدمان و ترتیب و ترتُّب الفاظ، ذیل مباحث حذف، تقدیم و تأخیر عناصر نحوی (مسند و مسندٌالیه) پرداخته و هرگونه شکلگیری نحو و آرایش نحوی را تابعِ شکلگیری معنا در ذهن و اندیشۀ گوینده دانسته است؛ این دیدگاه وی به «نظریّۀ نظم» معروف است. در این مقاله، بسامد حذف و تقدیم و تأخیر عناصر اصلی و ساختارهای نحوی شعر نادر نادرپور در چارچوب نظریّۀ نظم بررسی و تحلیل شده است. همچنین نشان داده شده که شعر او مجموعهای متعادل و متنوّع از ساختارهای رایج و روان زبان فارسی است و نیز محصول توازن بین معنا و نحو و نتیجۀ تأثیر ترتیب و ترتُّب معنای شکلگرفته در ذهن بر نحو زبان است. تعمیق تجربههای ذهنی و اندیشه و ذهنیّت غنایی مأنوس و آسانفهم، موجب شده است شعر نادرپور از صراحت و رسانگی معنا، اصل توازی ذهن و زبان در شکلگیری معنا در ذهن و رخداد متناظر زبانی برخوردار باشد.
Grammatical roles and functions of elements of speech comprise the syntactic structures of language. Farsi, considering its syntactic structure, is a free language in which the order of words is based on the speaker’s mentality, philosophy, and dominant thoughts. Grammarians study syntactic structures from a linguistic point of view disregarding their literary functions. Abd al-Qahir al-Jurjani, among rhetoricians, has studied the arrangement and order of words. According to his “theory of order” all syntactic structures and arrangements are a result of meaning construction in the speaker’s mind and thought. This article studies the frequency of omission and rearrangement of major components and syntactic structures of Naderpour’s poetry based on the theory of order. It indicates that his poetry is a varied and yet proportionate collection of common and fluent structures of Farsi. It is a product of the balance between meaning and syntax as well as the arrangement and order of the poet’s thought. His deep mental experiences as well as intimate and accessible poetic thought enable him to have a balance between the mind and the language where the former forms the meaning and the latter expresses it, so that his poetry is straightforward and lucid in conveying its meaning.
Machine summary:
از ميان علماي علم بلاغت ، عبدالقاهر جرجاني به چيدمان و ترتيب و ترُّتب الفاظ ، ذيل مباحث حذف ، تقديم و تأخير عناصر نحوي (مسند و مسندٌاليه ) پرداخته و هرگونه شکل گيري نحو و آرايش نحوي را تابعِ شکل گيري معنا در ذهن و انديشۀ گوينده دانسته است ؛ اين ديدگاه وي به «نظرّيۀ نظم » معروف است .
در اين مقاله ، بسامد حذف و تقديم و تأخير عناصر اصلي و ساختارهاي نحوي شعر نادر نادرپور در چارچوب نظرّيۀ نظم بررسي و تحليل شده است .
شکل گيري نحو براي خلق معناست و تجزيه و تحليل ساختارها و چيدمان عناصر نحوي به منظور کشف مضمون و طرح معنايي اثر ادبي است و به دليل اهمّيّت کشف و تحليل ساختارهاي نحوي در ادراک معاني و ظرايف زباني و ادبي، اشعار نادر نادرپور، شاعر معاصر، به عنوان پژوهش موردي، موضوع اين مقاله قرار گرفته است تا با تکيه بر نظرّيۀ نظم جرجاني تحليل شوند؛ ولي نخست ، ضروري است به پيشينۀ بحث ساختار نحوي در آثار دستوريان و بلاغيان پرداخته و بعد از تبيين نظرّيۀ نظم جرجاني، ساختارهاي نحوي اشعار نادرنادرپور بررسي شود.
ترتيب عناصر دستوري و تنوّع ساختارهاي نحوي، تناسب هريک از اين موارد با مقصود و منظور نويسنده /شاعر و تطبيق بين نحو و معنا، از مهمّ ترين مباحث در حوزٔە سبک شناسي و نقد ادبي است ؛ زيرا بين ذهن و نحو زبان ارتباطي وجود دارد و کيفيّات روحي و ذهنيّت حسّي و عاطفي نويسنده /شاعر در نحو زبان او مستقيماً تأثير ميگذارد؛ بنابراين چيدمان نحوي ممکن است مبتني بر کارکردي بلاغي باشد.