Abstract:
متفکران مسلمان عمدتا از منظر فقهی-کلامی به پدیده جنگ نگریستهاند، به نظر میرسد ابن خلدون نخستین متفکران مسلمان است که از منطر جامعه شناسی-انسان شناسی به پدیده جنگ مینگرد. مقاله حاضر این پرسشها را طرح میکند: 1- ابن خلدون چه تبیینی از جنگ ارائه میدهد؟ 2-مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغاز گر و پایان بخش جنگ از منظر ابن خلدون چه میباشد؟ 3) از منظر وی چه عواملی بر نتیجه جنگ تاثیر گذارند؟ یافتههای این تحقیق نشان میدهد ابن خلدون جنگ را پدیدهای طبیعی در مناسبات انسانی میداند. وی بر اساس بدوی یا مدنی بودن، جنگها را به مشروع و نامشروع تقسیم مینماید؛ از منظر ابن خلدون جنگهایی که بر ارزشهای بدوی مبتنی هستند نامشروع اند و جنگهایی که به یک نظم مدنی منجر میشوند، مشروع قلمداد میشوند. وی مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغاز گر جنگهای نامشروع را زیاده خواهی طبیعی بشر، مبارزه برای قدرت صرف میداند و مهمترین عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی آغازگر جنگهای مشروع را حفظ نظم و عصبیت اجتماعی و گسترش باورهای دینی میداند. در عین حال او درباره عوامل جامعه شناسی-انسان شناسی جنگهای مشروع و جنگهای نامشروع به عوامل واقع گرایانه (همچون توان نظامی) و عوامل فراواقعی (همچون بخت و اقبال و امور نهانی) توجه مینماید. مقاله حاضر از روش خوانش متن محور بهره میبرد.
Ibn Khaldun seems to be the first Muslim thinker to look at the phenomenon of war from the sociological-anthropological point of view. This article raises the following questions: 1- What explanation does Ibn Khaldun give of war? 2. What are the most important factors in the sociology-anthropology of Ibn Khaldun's beginning and end of the war? 3) What factors influence the outcome of the war?. The findings of this study show that Ibn Khaldun regards war as a natural phenomenon in human relations. He divides wars into legitimate and illegitimate on the basis of primitive or civilized; in Ibn Khaldun's view, wars based on primitive values are illegitimate and wars that order Are civil, legitimate. Ibn Khaldun considers the most important elements of sociology-anthropology as the initiator of illegitimate wars as the natural excess of mankind, the struggle for mere power, and the most important factors of sociology-anthropology as the initiation of war, tribal loyalty social order and the spread of religious beliefs. At the same time, he focuses on the sociological-anthropological factors of legitimate wars and illicit wars with realistic factors (such as military might) and extraneous factors (such as fortunes and secrecy);. The present paper uses text-based reading method.
Machine summary:
مظلوم خراساني در مقالۀ «انسان ، اسلحه و جنگ » بيان ميدارد که بدون ترديد هيچ مرحله اي از تاريخ بشر را نميتوان بدون جنگ و خون ريزي فرض نمود؛ انسان با قـوه تعقـل توانسـته بـر طبيعت مسلط شود و براي رفع نيازهاي اساسي خود اقدام به ساخت ابـزار نمايـد ايـن ابـزار در جهت کسب درآمد و ثروت به خدمت گرفته شد و بسياري از جنگ هاي داخلي و خـارجي کـه ميان تمدن ابناء بشري رخ نموده ريشه در اختلافات اقتصادي آنها داشـته اسـت .
فصل مميز اين پژوهش با ساير پژوهش هاي انجام گرفته در ايـن اسـت کـه تـلاش نمـوديم پديدة جنگ از منظر ابن خلدون را در چارچوب رويکرد جامعـه شناسـي تـاريخي بـا توجـه بـه آبشخورهاي فکري وي از قبيل انسان شناسي ، سياست مدني و ديني مورد بررسي قرار دهيم ، اين مهم در پژوهش هاي موجود مغفول مانده است .
با همۀ اين تفاسير دريافتيم که در ريشه يابي پديدة جنگ ، گروهـي بـر سـطح خـرد (طبـع بشر) و گروهي بر تمدن بشري و وضعيت اجتماعي ، که همان سطح کلان اسـت ، تأکيـد دارنـد؛ حال در اين ميان با واکاوي انديشۀ ابن خلدون به نظر مي رسد که نظريۀ وي در باب جنگ متعلـق به دستۀ اول است .
نقش عصبيت قومي و ديني در شکل گيري جنگ : مفاهيم قوميت ، عصبيت ، دين و پادشاهي در انديشۀ ابن خلدون ، داراي پيوستار منطق دروني است که با در نظر گرفتن آن مي توان زمينه هاي سياسي اجتماعي جنگ را تبيين نمود.