Abstract:
ترتیب وندها از جمله مباحث نظری مطرح صرف است. تاکنون رویکرد لایهای(سیگل 1974)، رویکرد محدودیتهای گزینشی(فب 1988) و رویکرد «ترتیب مبتنی بر پیچیدگی»(های، پلاگ 2000) به بررسی ترتیب وندها پرداختهاند. رویکرد ترتیب مبتنی بر پیچیدگی چهارچوب نظری مقاله حاضر را تشکیل میدهد. هدف مقاله حاضر محک زدن فرضیه تقطیع پذیری وند از پایه برای ارائه ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی است. بدین منظور 41 پسوند اشتقاقی زبان فارسی انتخاب و از پیکره پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 9172 واژه مشتق استخراج شدند. با استفاده از نمودار پراکندگی، میزان تقطیعپذیری وندها محاسبه و پیوستار تقطیع-پذیری بدست آمد. یافتههای نشان میدهد در اغلب موارد همپوشانی پیوستار تقطیعپذیری و ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی وجود دارد اما کامل نیست و معیار تقطیعپذیری به تنهایی قادر به توجیه این ترکیبات نمیباشد. همراستا با های و پلاگ(2004) برای ارائه توجیه آرایش پسوندها میبایست محدودیتهای گزینشی حاکم بر وندها را نیز مورد توجه قرار داد.
Machine summary:
همراستا با نظر هاي و پلاگ (٢٠٠٤) براي ارائه توجيه کامل تري از آرايش پسوندهاي اشتقاقي زبان فارسي - علاوه بر معيار ميزان تقطيع پذيري - ميبايست محدوديت هاي گزينشي حاکم بر هم آيندي وندها را نيز مورد توجه قرار داد.
در بخش چهارم به بررسي پسوندهاي اشتقاقي زبان فارسي در چارچوب نظريه ترتيب مبتني بر پيچيدگي هاي و پلاگ (٢٠٠٤) پرداخته و با توجه به هم آيندي پسوندها و نسبت تقطيع پذيري آنها، پيوستار تقطيع پذيري پسوندهاي اشتقاقي زبان فارسي به دست داده شده است .
در اين رويکرد از دو معيار مرتبه تقطيع پذيري که بر اساس محدوديت هاي گزينشي وندها و نهايتا هم آيندي آنها تعيين ميشود و نسبت تقطيع پذيري که براساس نسبت بسامد نوع و نمونه واژه مشتق به پايه مشخص ميشود، براي ترسيم پيوستار تقطيع پذيري وندها و در نهايت توجيه جايگاه وندهاي اشتقاقي زبان استفاده ميگردد.
براي محاسبه مرتبه تقطيع پذيري، هاي و پلاگ (٢٠٠٤) ابتدا ٣١ پسوند اشتقاقي زبان انگليسي را به ترتيب حروف الفبا در يک ماتريس مربعي به اين صورت که در اولين ستون ، وندهاي جايگاه اول نسبت به پايه و در اولين سطر، وندهاي جايگاه دوم نسبت به پايه جاي گرفته را ترسيم کرده اند.
با توجه به موارد مطرح شده در بخش رويکرد ترتيب مبتني بر پيچيدگي، براي تعيين مرتبه تقطيع پذيري و نسبت تقطيع پذيري به پيروي از هاي و پلاگ (٢٠٠٤) با استفاده از هم آيندي پسوندها و ميزان تقطيع پذيري وند از پايه به بررسي پسوندهاي اشتقاقي زبان فارسي پرداخته ايم .
Morphological causes, Phonological Effects, Cambridge: Cambridge University Press.