Abstract:
آذربایجان یکی از مراکزِ مهم فرهنگیِ ایران و جایگاهی سپند بوده است که ساکنانِ آن در گسترش و ترویج فرهنگ ایرانی نقشی بسزا داشتهاند. حضور زبان فارسی و شاعرانِ بزرگِ فارسیسرا از دیرباز این بخش از ایران را به یکی از پایگاههای این زبان تبدیل کرده است. یکی از شاعرانِ نامدارِ آذربایجان همام تبریزی، شاعرِ قرن هفتم هجری، است که دیوانِ او، بهویژه، به دلیل دارا بودنِ غزلهایی به زبانِ آذری، حائز اهمّیّت است. جستوجو در دیوان این شاعر توجّه او را به شاهنامه و داستانهای ملّی نشان میدهد؛ به طوری که در دیوانِ همام شخصیّتهای شاهنامه و داستانهای ملّی و گاه تصاویر و واژگانِ شاهنامهای یکی از دستمایههای شاعر برای سرودنِ شعر است. از همین روی، در این مقاله کوشیدهایم با بررسیِ دیوانِ همام تبریزی مواردی را که او به داستانهای ملّی و شاهنامه نظر داشته است، به دست دهیم.
Azerbaijan has been one of the important cultural centers of Iran and the place of Sepand, whose inhabitants have played a significant role in spreading and promoting Iranian culture. The presence of Persian language and great Persian-poets has long made this part of Iran one of the bases of this language. One of the famous Azerbaijani poets, Hammam Tabrizi, is a seventh-century poet, whose collection is especially important, because he has lyric poems in Azeri language. A search of this poet's collection shows his attention to Shahnameh and the national epic; so that in the collection of Hammam, the general characters and terms of the ancient Iranian culture and sometimes the images of Shahnameh are one of the poet's tools for composing poetry. Therefore, in this article, we have tried to examine the case of Hammam Tabrizi by examining the cases in which he considered the Iranian culture and Shahnameh.
Machine summary:
این نکات وفاداری آذربایجان را به دودمان ساسانی نشان میدهد و هم از این رو است که در پادشاهی یزدگرد سوم، در ماجرای حملۀ اعراب، رستم فرخزاد در نامهای که به برادرش مینویسد، او را پند میدهد که در آذربایجان پناه بگیرد: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 415) این روحیۀ ایراندوستی و وفاداری آذربایجان به خاندانهای ایرانی در دورۀ اسلامی به شکلی دیگر روی نمود و از همین روی است که در این دوره با رشد زبان فارسی و قرار گرفتن آن در جایگاهِ زبانی ملّی، آذربایجان باز هم نقشِ مهمی بر عهده گرفت و شاعران و فرهنگپرورانی پرورش داد که در ترویجِ فرهنگ ایرانی و زبان فارسی کوششهای بسیار کردهاند.
1. {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 37) گرچه رستمِ تاجبخش همیشه آمادۀ یاریرسانی و خدمت به شاهانِ ایرانی بوده است، امّا این همراهی گاهی بااکراه است و به اختلاف و جدل با شاه میانجامد؛ مانند آنچه در ارتباطِ رستم با کاوس میبینیم.
جمشید جمشید در دیوان همام فقط یک بار آن هم با صفتِ عدل به کار رفته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 37) فریدون ر.
بهرام و انوشیروان از بهرام گور، پادشاه ساسانی، فقط یک بار در دیوان همام نام رفته است: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 37) این دو تن را میتوان بزرگترین شاهانِ ساسانی دانست که در پیشرفت و عدالتگستری و تسلط بر ایران و حتی سرزمینهای همجوار نیز بیمانند بودهاند.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (همان: 136) شیرین از شیرین سه بار در دیوان همام نام رفته است (ر.