Abstract:
معرفت شناسی عرفانی، معرفتی ذوقی و شهودی است که با قلب سر و کار دارد و حس و عقل را در آن راهی نیست. از دیدگاه عرفا این شناخت از طریق حواس ظاهری و یا فرایندهای استدلالی حاصل نمیشود بلکه معرفتی حاصل از کشف و شهود است که در اثر آن میتوان به باطن جهان هستی پی برد. هدف پژوهش حاضر بررسی معرفتشناسی عرفانی از منظر شیخ شهابالدین عمر سهروردی، از عرفای بنام قرن هفتم هجری، است که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. از منظر سهروردی از اقسام معرفت که شامل معرفت حسی، عقلی، فطری و قلبی است، محل معرفت، قلب است و با معرفت قلبی میتوان به شناخت حقیقی دست یافت. وی نیز مانند سایر عرفا، ضمن تأیید حس و عقل در کسب معرفت، این دو را برای دستیابی به معرفت حضرت حق، کافی نمیداند و اصالت را به معرفت قلبی میدهد. در سیر طریق معرفت که به صورت تدریجی طی میشود، انسان از مراحل مختلفی میگذرد و تا مرحلهای را پشت سر نگذارد به مرحله بعد وارد نمیشود.
Machine summary:
از ديدگاه عرفا اين شناخت از طريق حـواس ظـاهري و يـا فرايندهاي استدلالي حاصل نميشود بلکه معرفتي حاصل از کشف و شهود است که در اثـر آن مـيتـوان بـه بـاطن جهـان هسـتي پـي بـرد.
هـدف مـورد نظـر در ايـن پـژوهش بـا پاسخگويي به اين سؤال محقق ميشود: مهم ترين آراي شيخ شهاب الدين عمر سهروردي درباره معرفت شناسي عرفاني کدام است ؟ در اين پژوهش رويکردهاي معرفت شناسانه شيخ شهاب الدين عمر سهروردي، از آثـار او به شکل مستقيم استخراج شده و با روش تحقيق ، توصيفي- تحليلي انجام شده اسـت .
سهروردي براي روح دو نظر قائـل اسـت : عقـل اول و عقـل دوم (سهروردي، ١٣٦٥: ١٥٥)، و معتقد است عقل اول (فطري) ميان روح کلي و نفـس کلـي حايل است (همان : ٤٠٩) و عقل خلقي متأخر از نفس کلي است .
اما براي کسب معرفت حقيقي که همانا شناخت ذات باري تعالي اسـت ، نميتوان از حس و عقل بهره برد، زيرا اين دو متعلق به عالم ماده و معقول هستند و عالم غيب را که فراتر از عالم ماده و عقل خلقي است درنمييابند.
بنـابراين ، در نگاه سهروردي، نهايت عرفان و معرفت انسان رسيدن به مرحله حق اليقين اسـت کـه با شهود و مکاشفه حاصل ميشود.
از منظر وي معرفت حقيقي شناخت عالم غيـب و در نهايـت ادراک حقيقت ذات و صفات خالق است .
در مرتبـه حـق اليقـين کـه نهايـت درجات يقين است انسان بيواسطه و با ذوق و شهود به معرفت حقيقي دسـت مـييابـد.