Abstract:
در ادبیات هر قومی شگردهای مختلفی برای جلب توجه خواننده و تأثیرگذاری بجا به کار گرفته میشود. یکی از این شیوههای ادبی کاربرد نماد و سمبل در متون نظم است تا نویسنده با زبانی نمادین و غیر مستقیم هدف مورد نظر خود را به خواننده انتقال دهد. استفاده از نماد حیوانات یکی از این موارد است که به شکل گسترده برای بیان مطلبی و توجیه هدفی و یا القای باوری خاص به کار برده میشود. در این مقاله به بررسی نماد حیوانی شیر میپردازیم. تا کنون نماد شیر در تاریخ و هنر و ادبیات مورد پژوهش واقع شده است؛ اما وجوه عرفانی و دینی این نماد کمتر مورد توجه واقع شده است. هدف مقاله حاضر بررسی این نماد از وجوه دینی و عرفانی و ادبی میباشد، تا با تکیه بر یافتههای علمی بتوان خواننده را به درک درستی از نمادهای حیوانی شیر رهنمون شد.
Machine summary:
نماد حيواني شير در مذهب و اساطير ايران باستان و ادبيات منظوم فارسي * تاريخ دريافت : ٩٨/٢/٢٩ مژگان نيکويي تاريخ پذيرش : ٩٨/٧/١٦ عليرضا قوجه زاده ** *** معصومه خدادادي مهابادي چکيده در ادبيات هر قومي شگردهاي مختلفي براي جلب توجه خواننده و تأثيرگذاري بجـا بـه کار گرفته ميشود.
هدف مقاله حاضر بررسي اين نماد از وجوه ديني و عرفاني و ادبي ميباشد، تـا بـا تکيه بر يافته هاي علمي بتوان خواننده را بـه درک درسـتي از نمادهـاي حيـواني شـير رهنمون شد.
در اين تحقيق بنا بر آن اسـت که ابتدا شير از منظر قراني و ديني مورد بررسي واقع شود، سپس بـه ايـن نمـاد در ادب منظوم فارسي به ويژه در متون حماسي و عرفاني پرداخته شود.
در خطبه ١٣١ نهج البلاغه در قسمت اول «وعوعۀ الأسد» به کار رفته اسـت و مـردم اينچنين مورد خطاب واقع شده اند: «اي مردم رنگارنگ و دل هاي پريشان و پراکنده که بدن هايشـان حاضـر و عقل هايشان از آن ها غايب و دور است ، من شما را به سوي حق ميکشانم ؛ اما چونان بزغاله هايي که از غرش شير فرار کنند، ميگريزيد.
در نهج البلاغه نيز شير کارکردي نمادين يافته و از دو جنبه مثبت و منفـي نمادپردازي شده است : نماد مثبت الف .
حتي در ادبيات عرفاني شير به صورت نمادي از حق تعالي، اسـماء و صفات او و نماد اوليا به کار رفته است ؛ اما در هنر ايراني نقش شير بيش ترين کاربرد را داشته و به صورت مجزا و ترکيبي با ديگر حيوانات و نقوش تجسم يافته اسـت .