Abstract:
تعامل بین ادبیات و سینما به عنوان دو گونۀ هنری، قابل بحث و بررسی است؛ هنر سینما، متن مکتوب را از ادبیات اقتباس کرده و آن را به متن دیداری و شنیداری مبدل میسازد. از طرف دیگر ادبیات نیز از تکنیکهای سینما بدون بهره نبوده است؛ از جمله این تکنیکها "نورپردازی" است. مقایسۀ صحنههای قرآنی با شگردهای خلق معنا در سینما از جمله شگرد "نورپردازی"، یکی از حوزههای مورد مطالعه در تحقیقات میانرشتهای ادبیات و سینما است. قرآن کریم به مثابۀ یک اثر ارزشمند ادبی دربردارندۀ حکایات و داستانهایی است که سرشار از صحنهها و تصاویر ادبی است. این اثر ارزشمند گاها با استفاده از نور و نورپردازی در زمینه اقناع و جذب مخاطب و درک بهتر مفاهیم بهره برده است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی جلوههای نورپردازی صحنههای پس از مرگ در قرآن کریم و نقش آن در اقناع مخاطب است. در این پژوهش بر پایۀ روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی نورپردازی صحنههای پس از مرگ در قرآن کریم هستیم تا از این رهگذر به میزان تاثیرگذاری نور بر ذهن مخاطب از طریق حس بصری و نیز میزان انتقال پیام این گونه صحنهها در آیات قرآن کریم دست یابیم. یافتههای پژوهش نشان میدهد که قرآن کریم به انتقال پیام و ایجاد جذابیت در ذهن و باور تماشاگر و مخاطبان در مجرای نور پرداخته است. استفاده از نورپردازی صحنههای پس از مرگ در قرآن کریم افزایش میزان توجه، درک، بهبود و دریافت مفهوم پیام حاصل از نمایش صحنه را در ذهن و باور خواننده در پی دارد.
The interaction between literature and cinema can be discussed as two artistic types: cinema adapts written texts from literature and transforms it into audiovisual texts, and literature has enjoyed cinema techniques, including "lighting". Comparing the Qur’anic scenes with the meaning-making techniques in cinema, including the "lighting" technique, is one of the areas studied in interdisciplinary research in literature and cinema. As a valuable literary work, the Holy Qur’an contains stories filled with literary scenes and images. This valuable work has sometimes benefited from the use of light and lighting to persuade and attract audiences and better understand the concepts. The present study aims to identify the lighting effects of the posthumous scenes in the Holy Qur’an and its role in persuading the audience.Employing a descriptive-analytical research method, the research aims to study the lighting of the posthumous scenes in the Holy Qur'an to determine the extent of the influence of light on the audience’s mind through visual senses and the message transmission of such scenes in the verses of the Holy Qur’an. The findings indicate that the Holy Qur’an conveys the messages and creates attractions in the audience’s mind and beliefs in the light channel. Using lighting in the posthumous scenes in the Holy Qur’an results in increased attention, understanding, improvement, and perception of the message coming from the scene display in the audience’s mind and beliefs.
Machine summary:
در دانـش سـینما اگـر روشـنایی پـس زمینـه background illumination از بالا و به وسیلۀ نور اصـلی ایجـاد شـده باشـد بیشـترین قابلیـت کنترل را دارد، آنچه از صحنه های بهشت در قرآن کریم آمده اسـت نیـز مصـداقی از همـین جهت نورپردازی است ، چنانکه منبع اصلی نور در این صحنه هـا خورشـید اسـت -هرچنـد غیر مستقیم - که از بالا محیط "بهشت " را احاطه میکند.
(سید قطب ، ١٩٨٠: ص ٤٦) بنابراین قرآن کریم با چیرگی و اوج هنرمندی در زمینۀ نورپردازی صـحنه هـای بهشـت ، نور پس زمینه را با استفادة از واژة "ظل " به رنگ خاکستری برمیگزیند تا بتوانـد نـور سـفید ساطع از "کأس " و"کافور" و "حور" و "لؤلؤ" را در صحنه بـه نمـایش بگـذارد و اینگونـه مخاطب را مقابل طیفی از نورهای سفید و درخشان قـرار دهـد.
در نورپردازی صحنه های جهنم نیز همانند صحنه های بهشت از واژة سایه اسـتفاده شـده است اما در این آیات منظور از سایه فیلتـر پخـش کننـده نـور نیسـت کـه از شـدت گرمـا و حرارت آفتاب جلوگیری میکند بلکه منظور از سایه "دود" حاصـل از آتـش اسـت کـه در فضای جهنم پراکنده شده است : (َلهُمْ مِنَْ فوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ الَّنارِ وَ مِنَْ تحْـتِهِمْ ظُلَـل ) (زمـر: ١٦) آنها از بالای سرشان چترهایی از آتش خواهند داشـت و از پایشـان نیـز طبـق هـایی آتشـین است .
ـ از آیات دربردارندة صحنه هـای قیامـت ایـن گونـه پیداسـت کـه نـورپردازی در ایـن صحنه ها با بینور شدن ماه و خورشید در آستانۀ این رستاخیز عظـیم از روشـنایی بـه سمت تاریکی میگراید، و فضای کلی حاکم بر آن به رنگ تیره است که بـا متلاشـی شدن کوه ها و پراکنده شدن ذرات آن غبارآلود نیز میشود.