Abstract:
در عصر پهلوی اول، بسیاری از برنامههای نوگرایانه دولت، موجب تغییرات اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایرانی بهویژه جامعه شهری شد و نوعی دگرگونی اجتماعی را دامن زد. این دگرگونیها واکنشهایی را نیز بهدنبال داشت که بخشی از آن در ادبیات؛ بهویژه رمانهای اجتماعی انتقادی، بازتاب یافت. رمان اجتماعی «در تلاش معاش»(1312ش) نوشتهی محمد مسعود از نویسندگان مشهور عصر پهلوی، از این نوع رمانهاست که تغییرات اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در جامعه را در بروز رفتارهای ناهنجار جوانان این دوره موثر دانسته و به انتقاد از نظام آموزشی و اداری موجود پرداختهاست. در این پژوهش، بهروش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینههای نگارش رمانهای اجتماعی در عصر پهلوی اول، واکنشها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش» به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده، بررسی شدهاست. یافتهی پژوهش نشان داده که براساس رمان مزبور، نظام آموزشی عصر پهلوی اول نتوانسته نسلی کارآمد از جوانان را با تخصصهای مورد نیاز جامعه پرورش دهد و اساس ناهنجاریهای اجتماعی موجود بهشیوه تعلیم و تربیت ناکارآمد مرتبط است.
In the first Pahlavi period created many social and cultural changes in society and caused the transformation of society situation, particularly the urban community. Responding to these changes politically at a time when there was not possibility of appearing comments and criticismes, usually reflected in the literature and in particular the social novels. Social novel "Trying livelihood"(1933) written by famous writer Pahlavi era, Mohammad Masoud. The novel is the story of some young educated and job seekers in the first Pahlavi era that social and cultural changes in society caused them wandering and debauchery that its because was education system the improper situation. Masoud to cause the abnormal situation of youth in this novel criticized the education and office system. The present study to content analysis manner tries to explain writing fields of the social novels in the first Pahlavi era, reactions and criticism on this novel to society social and cultural situation. Research findings show that based on the novel "Trying livelihood", the education system the first Pahlavi era could not trained efficient generation of youth and experts required provide to the community and the underlying social anomalies are linked to inefficient education
Machine summary:
در این پژوهش ، بـه - روش تحلیل درونی یا محتوایی، ضمن تبیین زمینه هـای نگـارش رمـان هـای اجتمـاعی در عصر پهلوی اول ، واکنش ها و انتقاداتی که در رمان «در تلاش معاش » به وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه شده ، بررسی شده است .
هدف اصلی این پژوهش ، بررسی نگاه انتقـادی رمـان «در تـلاش معـاش » بـه تغییـرات اجتماعی و فرهنگی جامعه ی عصر پهلوی اول است و در آن ، موضوعاتی چـون زمینـه هـای نگارش رمان های اجتماعی، وضعیت اجتماعی جامعه ایران و به ویژه جوانان ، نظـام آموزشـی و نظام اداری در این عصر، بررسی و تحلیل شده است .
در ایــن میــان ثابتی(١٣٩٢) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود(در دانشگاه آزاد اسـلامی واحـد تهـران )، بـه تجزیه و تحلیل پنج رمان از رمان های اجتماعی بین سال های ١٣٠٠ تا ١٣٣٠ش بـا تکیـه بـر نظریه های جامعه شناختی پرداخته است که یکی از این رمان ها نیز در تلاش معاش اسـت ؛ امـا از منظر تغییرات اجتماعی و فرهنگی به آن توجه نشده است .
این که محمد مسعود تا چه حد پایگاه مستقل روشنفکری داشته یـا آگاهانـه بـا کاربست تفکر انتقادی به بررسی جامعه زمان خویش پرداخته شاید قابل بحث و نظـر باشـد، اما نگاه وی به جامعه عصر پهلوی اول در رمان در تـلاش معـاش و دیگـر رمـان هـایی کـه نگاشته ، نگاهی انتقادی است که سعی دارد با گذر از ظواهر نوگرایانه جامعـه موجـود، لایـه - های پنهان آن را که آکنده از فساد و بیبندوباری و سرگشتگی نسل جوان و تزلزل بنیان هـای اجتماعی است ، آشکار سازد.