Abstract:
منظومۀ ازهر و مزهر، سرودة نزاری قهستانی، اثری است در قالب مثنوی که مضمون
اصلی آن روایت داستان دو دلداده به یکدیگر و جنگهای مزهر برای بازپس گیری ازهر است .
با توجه به موضوع اثر و به کار رفتن موضوعات عشق و حماسه در آن ، میتوان این منظومه
را از نوع ادبی تلفیقی غنایی- حماسی دانست . در این مقاله که به روش کتابخانه ای و به
شیوة توصیفی-تحلیلی نوشته شده است به بررسی سبک شناسی این اثر پرداخته ایم . از
مجموع ده هزار و ششصد بیت این منظومه ، تعداد چهارهزار بیت بطور تصادفی، از هر دو
بخش غنایی و حماسی اثر مورد بررسی قرارگرفته است . بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی
و تعیین ویژگیهای سبکی در دو بخش غنایی و حماسی منظومۀ ازهر و مزهر است . نتایج
تحقیق نشان میدهد که انتخاب بحر هزج علاوه بر اینکه در بخش غنایی باعث تناسب وزن
با موضوع سخن گردیده است ، در بخش حماسی نیز با موضوع اثر تناسب دارد. تکرار واج ،
واژه ، تخفیف کلمات و جناس ، باعث افزایش موسیقی درونی این منظومه شده است .ساختار
سبکی واژه ها آمیزه ای از زبان غنایی، محاوره ای، حماسی و عرفانی است . مختصات ادبی کلام ،
بیشتر بر تقلید استوار است ؛ بیشترین نوع تشبیهات حسی به حسی است ، استعاره ها بیشتر
مکنیه اند و کنایه ها بیشترعامیانه و محاوره ای است .
The poem of Azhar and Mazhar from Nizari Qohestani, is a work in the form of Masnavi, the main theme of which is the narration of the story of two lovers and the battles of Mazhar for the retrieval of Azhar. Due to the subject matter of the work and the use of love and epic themes in it, this poem can be considered as a combination of lyrical-epic literature.
In this article, which is written in a library method and in a descriptive-analytical way, we have examined the stylistics of this work. Out of a total of 10,612 verses in this book, four thousand verses are randomly examined from both the lyrical and epic parts of the poem. Therefore, the main purpose of this article is to study and determine the stylistic features in the two lyrical and epic parts of Azhar and Mazhar poem. The results of this analysis show that the choice of Hazj rhythm in addition to being appropriate for the subject matter in the lyric section is also proportional to the subject matter in the epic section. Repetition of phonemes, word discounts, and paronomasia increase the internal music of this poem. The stylistic structure of the words is a mixture of lyrical, conversational, epic, and mystical language. The literary coordinates of the words are more based on imitation. The most common type of analogy is sensory. Metaphors are mostly metonymical, and metonymies are mostly vernacular and colloquial.
Machine summary:
در اين مقاله که با هدف تعيين ويژگيهاي سبکي اين منظومه (در دو بخش غنايي و حماسي) نگاشته شده است ، مولفه هاي سبکي اثر در سه سطح آوايي، ادبي و فکري مورد بررسي قرار ميگيرد.
١-٣-پيشينۀ تحقيق در مورد آثار و ديوان نزاري قهســـتاني تحقيقاتي (خصـــوصـــاٌ در همايش ملي نزاري قهستاني:١٣٩٣) انجام شد است ، اما درمورد منظومۀ ازهر و مزهر تنها يک مقالۀ زير انجام شده است :بساک، حسن و فاطمه سيد بيگم ( ١٣٩٦) در مقالۀ «مقايسۀ وامق و عذراي ظهير کرماني با ازهر و مزهر نزاري قهســـتاني» به مقايســـۀ اين دو اثر غنايي پرداخته اند؛ نتايج تحقيق نشـــان ميدهد که در وامق و عذرا، تخيّل جايگاه ويژه اي دارد و زبان منظومه مزّين به آرايه هاي ادبي است در حالي که در ازهر و مزهر تخيّل کمرنگ تر و بيشترصحنه ها بيان حماسي نبردهاي مزهر با هليل و ياران اوست و زبان ساده تري دارد.
از سوي ديگر، اکثر حماسه هاي ادب فارسي در بحر متقارب سروده شده اند، اما سرودن اثر حماسي در بحر هزج نيز پيش از نزاري سابقه دارد و حيرتي توني و مسعودي مروزي در شاهنامۀ خود از اين بحر استفاده کرده اند.
(موسيقي شعر، شفيعيکدکني: ٣٧٥) به علاوه ، قافيه در شعر حماسي، بيشتر حسي، عيني و حماسي است ، روي همين اصل ، از مجوع ابيات مورد بررسي منظومه ، ( چهار هزار بيت ، به صورت پراکنده ) ،تعداد ٣٤٥٥ بيت داراي قافيۀ اسمي است که با منطق نحوي زبان حماسي متناسب است اما از اين تنها تعداد ٦٦ واژه از واژه ها حماسي انتخاب شده اند.