Abstract:
نگاه منحصر به فرد دین اسلام به مسئله علم و تشویق و ترغیب کتاب و سنت به فراگیری دانش فارغ از هرگونه محدودیت زمانی و مکانی و تعلیمی، در طول زمان موجی از مهاجرتهای علمی را در بین مسلمین باعث گردید.رسم این هجرتهای دانش طلبانه بعدها در میان مسلمانان باقی ماند و بار سفر بستن برای درک محضر عالمان و شنیدن و آموختن از آنان، دامنة گستردهتری یافت و آرامآرام زمینهساز ظهور مراکز علمی جدید و مهم در بلاد اسلامی شد. از جملة این مراکز شهر تاریخی حله بود؛ مهد پرورش بسیاری از عالمان و فقیهان، و محل آمد و شد محصلان و مدرسان علوم دینی. آشنایی با شخصیتهای زبدة فکری که شهر و دیار خود را به قصد تعلیم و تعلم در حله رها کردند و نیز فرزانگانی از حله که به شهرهای دیگر عراق و دیگر سرزمینهای اسلامی بار سفر بستند و تحرکات و جنبشهای علمی را رونق بخشیدند، راهی است برای شناخت موقعیت درخشان شهر حله و نقش آن در تحولات فکری و فرهنگی جامعه اسلامی در برههای خاص، یعنی در قرن نهم هجری.
إن النظرة الفریدة للدیانة الإس المیة إلی مسألة العلم وترغیب الکتاب والسنة فی تحصیل العلم بغض
النظر عن المضائق الزمکانیة والتعلیمیة أدت علی مر الزمان إلی إیجاد موجة من الهجرات العلمیة بین
المسلمین. وبدأت هذه الهجرات التی تهدف إلی حصول العلم والمعرفة منذ صدر الإس الم وبقیت هذه
السنة بین المسلمین، حیث اتسع نطاق شد الرحال للحضور فی مجالس العل امء والتعلم منهم، مما وفر
هذا الأمر أرضیة تأسیس المراکز العلمیة الحدیثة والمهمة فی البلاد الإس المی شیئا فشیئا.
کانت مدینة الحلة التاریخیة من جملة هذه المراکز العلمیة التی کانت تعرف کموطن لتربیة کثیر
من العلماء والفقهاء والرجال العلمیین الممیزین وأصبحت محل لارتیاد طلب العلم ومدرس العلوم
الدینیة. إن من طرق التعرف علی المکانة المرموقة لمدینة الحلة ودورها فی التطورات الفکریة والثقافیة
للمجتمع الإس المی فی ف رتة خاصة أی القرن التاسع للهجرة هی تسلیط الضوء علی الشخصیات
البارزة فکریا حیث ترکوا دیارهم قاصدا الحلة بهدف تحصیل العلم وکذلک الشخصیات المثقفة الذین
سافروا من هذه المدینة إلی المدن الأخری فی العراق أو شدوا الرحال إلی سائر البلدان الإس المیة وساهموا
بدورهم فی تعزیز الحرکات العلمیة وازدهارها.
The unique view of Islam of knowledge and the encouragement of the Qur’an
and Islamic traditions to learn beyond any temporal, spatial or educational
limitations have caused a wave of scholarly emigrations among Muslims over
time. These knowledge-seeking journeys started from the very first century
A.H. and turned into an accepted tradition among Muslims. Embarking on
journeys for visiting, hearing and learning from other scholars became more
widespread and gradually laid the foundations of emergence of new and important
scholarly centers in Islamic world.
The historic city of Hilla – which is known as the cradle of training many Islamic
scholars, Faqihs and elite scholarly figures - was one of these scholarly
centers. Knowing the eminent intellectual figures who travelled to Hilla for
learning and teaching and also those who left Hilla to other cities in Iraq or
other regions in the Islamic world demonstrates the unique position of Hilla
and its role in the intellectual and cultural developments of Islamic society
during the ninth century A.H.
Machine summary:
دیگرانی نیز بارها سفرهای متعدد علمی به آن شهر داشته، در آنجا حلقههای درس و تدریس تشکیل داده و شاگردان بسیاری را پرورده و روایات و احادیث ائمه: را بر آنان خوانده و به تألیف کتاب پرداختهاند؛ چنانکه بعضی از آنها به حلّه منسوب شدهاند و به آنها «حلّی» گفته میشود؛ مثل حسن بن راشد حلّی، با اینکه اصالتاً بحرانی است و مانند احسائی حلّی و حلبی حلّی.
دیگر اینکه شیخ احمد بن فهد بن ادریس احسائی در حلّه سیفیه از دنیا رفت و قبرش در این شهر شناخته شده است.
تنها طباطبائی، از اجازهای مربوط به کتاب الاحکام الشرعیة علامه حلّی یاد میکند که در پایان آن چنین آمده است: «این اجازه را بنده محتاج خداوند، علی بن حسن بن حسین سرابشنوی حلّی، در هفتم شؤال سال 806ق.
). (بحرانی، بیتا، ص76)سفر علمیابن متوّج، پس از گذراندن بعضی مدارج علمی نزد پدر و عدهای از علمای بحرین، رو به حلّه نهاد و تحت تربیت شیخ فخرالمحققین، فرزند علامه حلّی، قرار گرفت و بدان پایه از فهم و دانش نایل آمد که دربارهاش گفتهاند: «از ویژهترین شاگردان فخرالمحققین بود و با وجود سنّ اندک، میان محصلان به ذکاوت و حافظه قوی و تبحر در علوم مختلف شهرت داشت» (بحرانی، 1414ق، ص87) و «هر چیزی را که درمییافت و به خاطر میسپرد، از یاد نمیبرد».
(آقابزرگ طهرانی، 1403ق، ج1، ص465) در خلال تحقیق از این شخصیت علمی در منابع مربوط به علمای بحرین، دریافتیم که شخصیتی دیگر به نام «شیخ حسن بن راشد حلّی» وجود دارد که دربارهاش گفتهاند: شیخ امام عالم علامه فاضل یگانه عصر خود شیخ ابن راشد حلّی...