Abstract:
نظربازی از بنمایههای پربسامد ادبیات عاشقانه و عارفانه است که در آثار بسیاری از بزرگان ادب فارسی، بازتاب قابلتوجهی دارد. نظربازی نزد عارفان، بیانگر نوعی تجربۀ عرفانی است تجربهای که عارف در عشق و عرفان به جایی میرسد که به هرچه مینگرد، خدا و جلوههای او را میبیند و با آنها نظربازی میکند. از جملۀ این عارفان، خواجوی کرمانی و شاه نعمتالله ولی است که نظربازی در اشعار آنها، قابل تقسیم به نظربازی عرفانی و زمینی است. هدف از این جستار، مقایسه و تبیین تشابه و تفاوت مفهوم نظربازی در دیدگاه این دو شاعر است که با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی این موضوع پرداخته شده است. حاصل پژوهش حاکی از آن است که شاه نعمتالله ولی با نظر به چهرۀ زیبارویان، تصویری از زیبایی خداوند را مینگرد و نظر او مبنای جسمی ندارد، اما خواجوی کرمانی، اساس و فلسفۀ بهرهمندی انسان از نعمت بینایی را نظربازی و دیدن معشوق مجازی میداند به گونهای که بخش اعظمی از ابیات مربوط به نظربازی او، خطاب به معشوق زمینی است.
Nazarbazi is one of the most frequent themes in Persian romantic and mystical literature, which is reflected in the works of many great Persian writers. According to some mystics, nazarbazi refers to a kind of mystical experience in which the mystic reaches a state where he looks at everything, sees God and His manifestations and loves them. Among these mystics are Khwaju Kermani and Shah Nimatullah Wali that in their poems, nazarbazi can be divided into spiritual and worldly. The purpose of this study is to compare and explain the similarities and differences between the concept of nazarbaziin the poems of these two mystics. The research is done by using descriptive-analytical method. The results of the research show that Shah Nematullah Wali, by watching beautiful faces, looks at the image of God's beauty and his opinion does not refer to physical beauty. But according to Khwaju Kermani, the reason for man to enjoy the blessing of sight is to look at his beloved, and for this reason, most of his poems, related to nazarbazi, are addressed to the earthly beloved.
Machine summary:
واکاوي مفهوم نظربازي در شعر خواجوي کرماني و شاه نعمت الله ولي محمد سنجرينژاد* ـ ابوالقاسم رادفر** ـ حميد طبسي *** دانشجوي دکتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد جيرفت ـ استاد زبان و ادبيات فارسي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي ـ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد جيرفت چکيده نظربازي از بن مايه هاي پربسامد ادبيات عاشقانه و عارفانه است که در آثار بسياري از بزرگان ادب فارسي ، بازتاب قابل توجهي دارد.
رضايي (١٣٩٥)، در پايان نامۀ کارشناسي ارشد خود با عنوان «بررسي مفهوم نظربازي در شعر حافظ و مقايسه آن با سلمان ساوجي، خواجوي کرماني، شاه نعمت الله ولي و کمال خجندي»، با هدف واکاوي مفهوم نظربازي در شعر حافظ و مقايسه با چند شاعر هم عصر او به اين نتيجه رسيده است که حافظ در نظربازي بسيار بر پاکي تأکيد دارد و شرط نظرباز بودن را پاک شدن از تمايلات جسمي و زحارف دنيوي مي داند.
با عنايت به پژوهش هايي که تاکنون دربارة نظر و نظربازي صورت گرفته و با توجه به مفاهيم لغوي و عرفاني که شاعران منتخب از واژه نظربازي داشته اند؛ به جز پايان نامۀ نسيم رضايي که به طور کلي به مقايسه کاربرد نظربازي در شعر حافظ با شعر شاعران ديگر پرداخته ، تاکنون تحقيق مستقلي در باب نظربازي در شعر شاعران کرمان با تکيه بر شعر خواجو و شاه نعمت الله ولي انجام نشده است .
Barrasī-ye Mafhūme Nazar-bāzī dar Še’re Hāfez va Moqāyese-ye Ān ba Salmāne Sāvojī, Xājūye Kermānī, Šāh Ne’mat al-lāh Valī va Kamāle Xojandī.