Abstract:
منطبق با برخی آموزههای عرفان و تصوّف به سالک در هنگام وصول به حق نیروی دخل و تصرّف در طبیعت عطا میشود که نتیجۀ آن صدور اعمالی است که دیگران از انجام آن عاجزند که از آن به «خرق عادات و کرامات» تعبیر میشود.
هدف پژوهش حاضر بیان دیدگاههای هجویری، قشیری و امام محمّد غزّالی در اثبات این گونه افعال است و از آن جا که ایشان از آثار پیشین و هم عصر خود بهره جسته و بر آثار پسین نیز تاثیر گذار بودهاند، بررسی آثار آنها میتواند روشنگر عقاید کلّی پیرامون مساله کرامت اولیاء در تصوّف اسلامی باشد؛ از اینرو این پژوهش با روش کیفی و به شیوۀ تحلیلی ـ تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانهای و با نگاهی متن محور به تحلیل نظریّات ایشان دربارۀ کرامت خواهد پرداخت.
تایید و اثبات کرامات نزد هر سه مولف عمدتا مبنایی روایی و نقلی دارد و ایشان با استناد به دلایل نقلی نظیر اشارات قرآنی، احادیث و روایات و بیان حکایات از سایر عرفا به بیان و اثبات جواز صدور کرامات از سوی اولیاء میپردازند. در دیدگاه ایشان کرامات شرط ولایت نبوده، بلکه جزئی از مقام اولیاء و موید نبوّت و رسالت انبیاست.
Machine summary:
هدف مقالۀ حاضر بیان دیدگاه های هجویری، قشیری و امام محمد غزالی در اثبات این گونه افعال است و از آن جا که ایشان از آثار پیشین و هم عصر خود بهره جسته و بر آثار پسین نیز تأثیر گذار بوده اند، بررسی آثار آنها میتواند روشنگر عقاید کلی پیرامون مسئلۀ کرامت اولیاء در تصوف اسلامی باشد؛ از این رو این پژوهش با روش کیفی و به شیوة تحلیلی ـ تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و با نگاهی متن محور به تحلیل نظریات ایشان دربارة کرامت خواهد پرداخت .
اهمیت و روش پژوهش بررسی دیدگاه این سه تن در باب کرامات به شناخت هر چه بیشتر دیدگاه عارفان و متصوفه در این زمینه ، از قرون اولیۀ اسلامی تا قرن ششم کمک شایانی خواهد کرد؛ از این رو در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی به تعریف و تبیین رابطۀ میان ولایت و کرامت ، تفاوت آن با معجزه ، شرایط کتمان یا اظهار آن ، ظهور در حالت صحو یا سکر، انواع کرامت و حدود و ثغور آن و مسئلۀ مکر الهی در این زمینه از دیدگاه این سه مؤلف پرداخته شده و نقاط اشتراک و افتراق نظریات ایشان در این باره مورد مداقه قرار گرفته است .
پـژوهش هـای حـاضر پیوسته به بیان تعریف ، ذکر نمونه های کرامات ، آرا عارفان و نقل دیدگاه های موافق و مخالف بسنده کرده اند، حال آن که موضوع این مقاله دربارة چگونگی توجیه و اثبات کرامات اولیاء و نیز کتمان یا اظهار آن ، ظهور در حالت صحو یا سکر، انواع کرامات و آسیب شناسی آن به ویژه از دیدگاه هجویری، قشیری و غزالی و مقایسۀ نظرات ایشان در این باره امری بدیع مینماید که تاکنون مغفول مانده است .