Abstract:
توسعه صرفاً یک پدیده اقتصادی نیست بلکه جنبههای مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را در برمیگیرد. بنابراین برای مطالعه میزان توسعه هر بخشی، لازم است ابعاد مختلف آن در نظر گرفته شود. از طرفی، بهمنظور برنامهریزی دقیقتر و اجرای کارآمدتر سیاستها لازم است بجای بررسی میزان توسعه بهصورت کلی و در سطح کشوری، به ارزیابی آن در سطح جزئی و استانی توجه داشته باشیم. براین اساس، این مقاله با بهکارگیری روش تاکسونومی عددی و استفاده از نرمافزار spss و excel به ارزیابی درجه توسعهیافتگی استانهای کشور و همچنین به بررسی وجود الگوی مرکز-پیرامون و روند تغییرات نابرابری بین استانهای مرکزی و مرزی با استفاده از 25 شاخص برای سه سال 1385، 1390 و 1395 پرداخته است. نتایج حاکی از تأیید الگوی مرکز-پیرامون است؛ استانهای مرکزی مانند تهران، اصفهان، یزد دارای بیشترین سطح توسعه و استانهای مرزی مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کردستان در سطح پایینتر توسعه قرار دارند. همچنین با توجه به بررسی شاخص نابرابری، میزان نابرابری بین استانهای مرکزی نسبت به هم بیشتر از میزان نابرابری بین استانهای مرزی با یکدیگر است. از طرفی طی سالهای 1385 تا 1395 سطح توسعه و همچنین میزان نابرابری در استانهای کشور روند کاهشی داشته است.
Development is not just an economic phenomenon but it includes also economic, social, political and cultural aspects. Therefore, to study the development of each sector, it is necessary to consider its various dimensions. On the other hand, in order to accurately plan and effectively implement policies, it is necessary to pay attention to its evaluation at the partial and provincial levels, instead of examining the extent of development in general and at the national level. Therefore، This paper used numerical taxonomy and SPSS and Excel softwares to evaluate the degree of development of the provinces of Iran. It also examined the existence of a core-periphery model to determine the process of inequality change between central and border provinces with the help of 25 indexes for the years 2006, 2011 and 2016. Results confirmed the model of the core-periphery; central provinces such as Tehran, Isfahan, Yazd have had the highest level of development and border provinces such as Sistan Baluchestan, Hormozgan, and Kurdistan were at a low level of development. Also, considering the inequality index, inequality between central provinces was more than the inequality between border provinces. In addition, during the years 2006 to 2016, the level of development and inequality in the provinces of the country had been decreasing.
Machine summary:
براين اساس ، اين مقاله با به کارگيري روش تاکسونومي عددي و استفاده از نرم افزار spss و excel به ارزيابي درجه توسعه يافتگي استان هاي کشور و همچنين به بررسي وجود الگوي مرکز-پيرامون و روند تغييرات نابرابري بين استان هاي مرکزي و مرزي با استفاده از ٢٥ شاخص براي سه سال ١٣٨٥، ١٣٩٠ و ١٣٩٥ پرداخته است .
همچنين ، در بحث مدل و روش مورداستفاده ، از مدل تاکسونومي عددي ٣ و با کمک نرم افزار excel و spss استان هاي مختلف ايران را از نظر ميزان توسعه رتبه بندي کرده و درنهايت به بررسي وجود الگوي مرکز-پيرامون در اين استان ها پرداخته است .
نتايج حاصل از انجام اين تست نشان ميدهد با توجه تقسيم بندي استان هاي مرکزي و مرزي که شرح داده شد؛ مقدار احتمال در آزمون آنووا تست لون براي سال هاي ١٣٨٥، ١٣٩٠ و ١٣٩٥ بزرگ تر از ٠,٠٥ است وجود معناداري واريانس را بين مرکز و پيرامون نشان ميدهد.
جدول ٨: آزمون همگني واريانس ها لون )به تصویر صفحه رجوع شود) منبع : يافته هاي پژوهش براساس نتايج حاصل از جداول ١، ٢ و ٣ براي سال هاي ١٣٨٥ و ١٣٩٠ و ١٣٩٥ به منظور بررسي الگوي مرکز پيرامون ؛ ميانگين ، انحراف معيار و دامنه تغييرات شاخص درجه توسعه يافتگي استان هاي مرکزي، مرزي و کل کشور محاسبه ميشود.
علاوه براين ، تغييرات اين شاخص در سال ١٣٩٥ نسبت به ١٣٩٠ براي استان هاي مرکزي و مرزي به ترتيب برابر ٠,٨٤ افزايش در شکاف توسعه و ٠,٤٩ درصد افزايش در توسعه بوده است .