Abstract:
آرامگاهها در معماری و فرهنگ ایران از جایگاه ویژهای برخوردارند. یکی از اعصاری که در زمینه ساخت و ایجاد تزیینات آرامگاهها قابل توجه است عصر تیموری میباشد. دوران حکومت تیموریان یکی از درخشانترین ادوار تمدن اسلامی و دوران اعتلای هنر و معماری محسوب میشود. سبک اصلی معماری تیموری در محدودهی مثلثی بین سه شهر مشهد، سمرقند و هرات شکوفا شد که بناهای هرات شباهت بیشتری به بناهای خراسان امروز دارد و شاید بتوان آنها را پلی میان ماوراءالنهر و مرکز ایران دانست. آرامگاههای خانوادگی و نیز بناهایی که بر قبور شخصیتهای سیاسی و علمی این دوره ساخته شده به نوعی نمایانگر سبک معماری آن همچون سردرها و گنبدهای مرتفع و پیازی شکل و نیز تزئینات زیبا با غلبه رنگ لاجوردی است که چشم هر بینندهای را به خود جلب میکند. افزون بر این بناها، مساجد و مدارسی نیز متصل و گاه در همجواری آرامگاهها ساخته میشد که معماری این بخش از مجموعه آثار نیز قابل تحسین است. مجموعه مقابری همچون شاه زنده، گور امیر و نیز زیارتگاههایی که بر قبور شیخ احمد جامی، ابوبکر تایبادی و ... ساخته شدند از زیباترین ابنیه آرامگاهی این دوره به شمار میروند. در این پژوهش به روش کتابخانهای و شیوه توصیفی به بررسی موردی معماری و تزیینات آرامگاههای عصر تیموری پرداخته شده است.
Machine summary:
ايوانها و سردرهاي بلند بناهاي عهد تيموري با کاشيهاي معرق زيبا تزئين شدهاند وگنبدهاي پيـازي شـکل و شـياردار کـه بيشتر با کاشيهاي لاجوردي تزئين شده از مشخصات خاص اين دوره است که بناهاي عهـد تيمـوري را از معماري ديگر دورههاي تاريخي متمايز ميسازد.
از جملـه ويژگيهاي مهم گور امير، گنبد پيازي شکل آن است کـه بـر روي سـاقه گنبـد اسـتوانه اي قـراردارد، بـا تويزههاي عظيمي که هر کدام به طور مماس بـه مجـاورش متصـل شـده اسـت (آژنـد، ٣٢٧:١٣٧٩؛ ويلبـر، (253:1374 (به تصویر صفحه مراجعه شود) 1 تصوير١: نمايي کلي از مقبره گور امير (به تصویر صفحه مراجعه شود) 1 تصوير٢: پلان آرامگاه گور امير 1 https://voytsekhovskiy.
از ديگرآرامگاهها، مقبره خواجـه احمـد، آرامگـاه و مسـجد تومان آغا، همسر تيمور (١٤٠٥م /٨٠٧ق ) و آرامگاه امير بوروندق يکي از سرداران تيمـور (١٣٩٠-١٣٨٠م ) واقع است که تمامي اين آرامگاهها مربع شکل و برفراز آنها ساقه هايي بلند بـا گنبـدي از بيـرون پيـازي شکل قرار دارد.
ir/news/2179795/%D9%85%D9%82%D8%A8%D8%B1%D9%87 (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصوير١٣: پلان قسمت هاي مختلف مجموعه آرامگاه (حسيني، ١٣٨٨: ٢٢) مسجد کوچک مستطيلي شکل (٩/٤ × ٦/٤) با طاقنماهاي بسيار عميقي در غرب آرامگاه قـرار دارد کـه داراي محرابي از جنس کاشي لعابي معرق است .
در شمال غربي ايوان نيز بنـايي بـا گنبدي کاشيکاري شده قرار دارد که گنبد فيروز شاهي ناميده ميشود و احتمال ميرود از بناهـاي خيريـه جلال الدين فيروز شاه است (مقري، ١٣٥٩: ١٠٧-١٠٥؛ خراسان سرزمين نور، ١٣٧٨: ٨٣).