Abstract:
تحقیق حاضر با هدف ارائه مدل روابط مثبت اخلاقی همسران مبتنی بر متون اسلامی صورت گرفت تا آموزههای اخلاق اسلامی در خانواده بهشکلی سازمان یافتهتنظیم شود. در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل محتوای متون اسلامی و بهرهگیری از اجتهاد دانش اسلامی، مدل اخلاقی همسران بهدست آمد. برای سنجش روایی محتوایی این مدل، اصول و خردهمولفههای اخلاقی بهدستآمده در قالب پرسشنامهای با طیف لیکرت چهار گزینه ای، به کارشناسانی که دانشآموختگان علوم اسلامی و روانشناسی بودند، ارائه شد. سپس دادههای کمی با استفاده از شاخص روایی محتوایی (CVI) تحلیل گردید. پس از استنباط مبانی هستیشناختی، انسانشناختی و معرفتشناختی خلاق اسلامی همسران، اصول اخلاقی زوجین در دو سطح، شناسایی و طبقهبندی شد. اول، اصول اخلاقی همسران متمرکز بر خویشتن شامل: عدالت، خودشناسی و خودسازی، عفت و خویشتنداری، صبر و تابآوری و محاسبه و مراقبه؛ و دوم، اصول اخلاقی حاکم بر روابط همسران شامل: مودت، احسان، حسن خلق، تدبیر منزل و تامین نیازهای همسران. یافتههای بهدستآمده روایی محتوایی اصول اخلاقی همسران متمرکز بر خویشتن، حاکی از 9. 0> 81% برای اصول اخلاقی عدالت، خودشناسی و خودسازی و عفت؛ و همچنین با اعتبار 1> 100% برای اصول اخلاقی صبر، محاسبه و مراقبه بود. همچنین روایی محتوایی 1> 100% برای اصول اخلاقی متمرکز بر همسر از سوی کارشناسان بود. علاوه بر این، خردهمولفههای اخلاقی همسران در هر دو سطح یادشده، بهصورت متفاوت حاکی از روایی 9. 0> 81% و 1> 100% است.
The present study seeks to present a model of positive moral relations between spouses based on Islamic texts in order to arrange the teachings of Islamic ethics in the family in an organized way. In this research, a moral model of spouses was obtained using the method of content analysis of Islamic texts and utilizing the jurisdiction of Islamic knowledge. To assess the content validity of this model, the achieved moral subcomponents and principles were presented to experts who were graduates of Islamic sciences and psychology, in the form of a four-point Likert scale questionnaire. Quantitative data were then analyzed using Content Validity Index (CVI). After inferring the ontological, anthropological and epistemological foundations of Islamic ethics of spouses, the moral principles of couples were identified and classified at two levels: first, the moral principles of self-centered spouses, including: justice, selfknowledge and self-improvement, chastity and self-control, patience and tolerance, and self-evaluation and self-vigilance; and second, the moral principles governing the relationship between spouses, including: amity, benefaction, good manners, managing house affairs, and meeting spouse’s needs. The content validity findings of the moral principles of self-centered spouses yielded the values of 81.0% < 0.9 for the moral principles of justice, self-knowledge and self-improvement, and chastity; 100% < 1 for the moral principles of patience, self-evaluation and self-vigilance; and 100% < 1 for the moral principles focused on the spouse by the experts. Moreover, the moral subcomponents of spouses at both the aforementioned levels indicated different validities of 81% < 0.9 and 100% < 1.
Machine summary:
در این پژوهش سعی بر آن است که مبانی اخلاقی روابط همسران و اصول و خردهمولفهها و نمودهای اخلاقی مبتنی بر مبانی اخلاقی، از متون اسلامی استخراج گردد و در یک مدل ارائه شود.
سوم: شناسایی و استخراج آموزههای مربوط به اخلاق همسران بر اساس کلیدواژهها، با استفاده از قرآن، تفاسیر و کتب مرتبط در مجموعههای نرمافزاری موسسة کامپیوتری علوم اسلامی نور ، مجموعه حدیثی خانواده مربوط به مرکز تحقیقات زن و خانواده با بیش از 13 هزار آموزه در موضوع خانواده با عناوین فقهی، حقوقی و اخلاقی، روایات و آیات مربوط به اصول اخلاقی همسران همراه با مصادیق و مولفههای آن و نیز کتبی دیگر همانند دانشنامه قرآن و حدیث از محمد محمدی ریشهری.
حسن خلق: از اصول مهم متمرکز بر رابطه با همسر است (مجلسی، 1403، ج1، ص94 و ج7، ص303؛ لیثی واسطی، 1376، ص207، 263 و 277؛ ابنبابویه، 1362، ج1، ص324، ابنشعبه حرانی، 1363، ص14 و کلینی، 1407، ج2، ص102) و شامل مولفهها و نمودهای زیر است: 135.
تدبیر منزل (لیثی واسطی، 1376، ص 182، 303 و 370؛ ابن ابیجمهور، 1405، ج4، ص39؛ برقی، 1371، ج1، ص17 و سجادی، 1375، ص181) بهعنوان اصلی اخلاقی در روابط همسران مورد توجه قرار میگیرد و دارای مولفهها و نمودهای زیر است: 143.
برای ارائه این مدل جامع، مبانی هستیشناختی، انسانشناختی و معرفتشناختی، از منابع و متون اسلامی استخراج شد که هر کدام از این مبانی، پایه و اساس اصول و مولفههای مثبت اخلاقی در روابط همسران محسوب میشود.