Abstract:
امروزه بهرهگیری از آموزههای دینی در فرایند مشاوره و روان درمانی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده و مطالعات زیادی نیز در این زمینه صورت گرفته است. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائۀ تقریر و تبیینی جدید از رویکرد اسلام دربارۀ پیامدهای حسادت با بهرهگیری از یافتههای دینی و دانش اخلاق است که در مواردی نیز با نگاه روانشناختی همراه شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی است؛ یعنی پیامدهای حسد بر اساس آموزههای قرآن کریم، تفاسیر آن، کتب احادیث و منابع علوم انسانی، شناسایی و تجزیه و تحلیل گردیده است. این پیامدها در دو نوع معنوی و مادی دستهبندی شده است؛ زایل شدن ایمان، از میان رفتن نیکیها، فرو رفتن در گناه، دوری از رحمت الهی و عدم قبولی طاعات از آثار معنوی حسد و تفرقه، بیماریهای جسمی، افسردگی، تنهایی، ناامنی اجتماعی، تشخیص نادرست و لذت نبردن از زندگی از مهمترین پیامدهای مادی حسد است. زمینهسازی برای ترویج آموزههای اخلاقی و پیشگیری از ابتلا به رذایل اخلاقی از یافتههای اساسی این تحقیق بهشمار میرود.
Today, the use of religious teachings in the process of counseling and psychotherapy has attracted a lot of attention and many studies have been done in this field. The main purpose of the research is to provide a new interpretation and explanation of Islam's approach to the consequences of jealousy using religious findings and moral knowledge, and in some cases, it has been accompanied by a psychological perspective. The research method is descriptive-analytical, ie using the Holy Quran, interpretations of the Quran, books of hadiths and humanities resources, the effects of jealousy have been identified and analyzed. In this regard, the consequences of jealousy are divided into two types, spiritual and material; The disappearance of faith, the disappearance of goodness, the immersion in sin, the avoidance of divine mercy and the rejection of obedience are known to be the spiritual effects of jealousy. Life is considered one of the most important material consequences of jealousy. Preparing to promote moral teachings and prevent moral vices is one of the basic findings of research. In this regard, the consequences of jealousy are divided into two types, spiritual and material; The disappearance of faith, the disappearance of goodness, the immersion in sin, the avoidance of divine mercy and the rejection of obedience are known to be the spiritual effects of jealousy. Life is considered one of the most important material consequences of jealousy. Preparing to promote moral teachings and prevent moral vices is one of the basic findings of research.
Machine summary:
این پیامدها در دو نوع معنوی و مادی دستهبندی شده است؛ زایل شدن ایمان، از میان رفتن نیکیها، فرو رفتن در گناه، دوری از رحمت الهی و عدم قبولی طاعات از آثار معنوی حسد و تفرقه، بیماریهای جسمی، افسردگی، تنهایی، ناامنی اجتماعی، تشخیص نادرست و لذت استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه ارومیه، ایران (نویسندۀ مسئول).
در علومی مانند اخلاق و روانشناسی همواره به ابعاد مختلف این رذیلۀ اخلاقی توجه شده است، ولی امروزه دستاوردهای این علوم دربارۀ بیشتر ناهنجاریهای اخلاقی و رفتاری، از جمله حسادت، ناکافی است؛ از این رو، لازم است در درمان اختلالاتی چون حسد از رهنمودهای قرآن کریم و حضرات معصومین بهره بگیریم.
پیشینۀ تحقیق تاکنون دربارۀ حسد، مطالعات و تحقیقات زیادی در متون اخلاقی و روانشناسی انجام گرفته، ولی نگاشتههای اختصاص یافته به موضوع پیامدهای حسد اندکاند؛ برای مثال، اسماعیل صادقی در كتاب «حسد و مضرات و عواقب آن»، گورنیه و روسو در كتاب «غلبه بر حسادت» و محمدعلی سروش در كتاب «شعلههای سرد»، علاوه بر بیان اسباب و زمینهها و روشهای پیشگیری و درمان حسادت، به پیامدشناسی آن نیز پرداختهاند.
به باور نگارندگان، آثار حسد تاکنون هم از منظر اخلاق و هم از منظر روانشناسی بررسی شده است، اما اندیشمندان علوم اسلامی (بهویژه دانش اخلاق) به جنبههای روانشناختی آن نپرداختهاند و روانشناسان که بر پایۀ تحقیقات تجربی کار میکنند، به متون دینی توجه نداشتهاند که این یک کاستی جدی در مطالعات میانرشتهای محسوب میشود.