Abstract:
موضوع ابتناء اخلاق و معنویت بر هنر یا عدم ابتناء، از دغدغه های همواره جامعه دینی ما است. از این رو بازگشت و کاوش نقادانه در هویت تاریخی می تواند برای فهم موضوع امروز ما نیز راهگشا باشد؛ متون و آثار تاریخ و تمدن اسلامی ایرانی، شاهد صادقی بر تجلّی و سریان معنویت و اخلاق در تمام عرصه های زندگی مسلمانان از جمله عرصه هنر و صناعت بوده است. از جمله منابعی که آینه ی فکرت و سیرت اساتید هنر و صناعات است، مکتوبات و فتوت نامه های صنفی است. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که " اصول اخلاقی و معنوی در هنر و صناعت به روایت متون صنفی چیست؟"در این مقاله به عنوان یک پژوهش کیفیِ بنیادینِ میان رشتهای، به روش کتابخانه ای از میان مکتوبات صنفی به چند مکتوب کهن اشاره کرده و علاوه بر معرفی اجمالی آن به تحلیل و تطبیق محتوای آنان پرداخته ایم و هدف اصلی این نوشتار که استخراج عناصر اخلاقی و معنوی عرصه هنر و صناعت است را پی می جوییم، ره آورد این مقاله نیز آن است که اهل صناعت علاوه بر تأکید بر اصول صنفی و مهارت های ظاهری لازم یک صنف، بر عناصر معنوی در کار و پیشه خود تأکید داشته اند و کسانی که می خواستند صناعت، هنر و پیشه ای بیاموزند ابتدا باید ادب نفس را از استاد خویش فرا می گرفتند.
Machine summary:
2- روش تحقیق در این مقاله به عنوان یک پژوهش کیفیِ بنیادین و از نوع میان رشته ای، به روش کتابخانه ای از میان مکتوبات صنفی به چند مکتوب کهن اشاره کرده و علاوه بر معرفی اجمالی آن و پدید آورنده اش به توصیف، تحلیل و تطبیق محتوای آنان پرداخته، عناصر اخلاقی و معنوی عرصه هنر و صناعت را استخراج نموده، با هدف ارائه اینکه ایشان علاوه بر تأکید بر اصول صنفی و مهارت های لازم یک صنف، بر عناصر معنوی در کار و پیشه خود تأکید داشته، کسانی که مي خواستند صناعتي، هنر و پیشه ای را بياموزند ابتدا ادب نفس و سپس ادب درس را از استاد خويش فرا مي گرفتند؛ از اين رو کار و هنرشان ماندگار و استوار بوده است.
تجليات حكمت معنوى در هنر اسلامى (مددپور، 1390)، سلوک عارفانه در سنت استاد و شاگردی فتوت نامه ها و تاثیر آن بر خلاقیت هنرمند (موسوی و شکیبادل، 1395)؛ همچنین از نگارنده تکنگاریهایی درگذشته در خصوص این موضوع نوشته شده است مانند: مبانی اخلاق حرفه ای و آداب معنوی در آفرینشگری هنری اصفهان صفوی (آقاشریفیان،1391).
برخی از تمایزات این اثر با آثار پیشین به شرح زیر است: 1- بهره مندی از متون تاریخی ایرانی اسلامی 2- دسته بندی موضوعی اصول 3- تطبیق محتوای متون در قالب عناوین 4- کاربردی و قابل الگودهی به هنر و حِرَف امروز 4- مفاهیم و موضوعات بنیادی در این بخش، اصطلاحات مورد نیاز، مختصر مورد توجه و تذکر قرار می گیرد، موضوعاتی چون: گونه شناسی مطالعات اخلاقی، اخلاق حرفهای، ارزش ها بنیادین در اخلاق حرفه ای، فتّوت، فتوت نامه، فتوت نامه های صنفی، ادب و آداب، معنای صنعت و حرفه.