Abstract:
در مقاله حاضر که بصورت مروری نگارش شده است، به بحث و بررسی مجازاتهای جایگزین حبس و تاثیر آن بر کاهش جمعیت کیفری زندان پرداخت شده است. مجازات جایگزین حبسی تحت تاثیر اندیشههای مکاتب مختلف و در راستای انتقادهای فراوانی که بر کیفر حبس وارد گردیده، بوجود آمد. زندان بعنوان یک مجازات نه تنها در راستای اهداف اصلاح و درمان موثر نبوده بلکه تالی فاسد زیادی بدنبال داشته و منجر به قطع رابطه زندانی با زندگی عادی، خانواده، کار و اطرافیانش نیز میشود. این مجازات علاوه بر محکوم، بر خویشان و نزدیکان و بویژه همسر و فرزندان او نیز تحمیل میشود. به همین لحاظ امروزه سیستمهای عدالت کیفری از کیفرگرایی محض به رویکردهای نوین اصلاح و درمان و بازسازی اجتماعی مجرمین رو آوردهاند و دیدگاههای نوین جرمشناسی و جامعهشناسی کیفری بر این اساس استوار میباشد که استفاده از زندان تنها بعنوان آخرین حربه برای مقابله با مجرمان خطرناک مدنظر باشد. به همین لحاظ، امروزه جایگزینهای حبس در راستای جنبش اصلاحی درمانی نوین مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته، لیکن تحقق این امر بصورت ریشهای و بنیادین مستلزم تغییر نگرش دستگاه قضایی و البته تغییر فرهنگ جامعه مبنی بر اینکه دیگر مجازات سالب آزادی باتوجه به مضرات عدیدهای که دارد با شکست مواجه شده و اعمال جایگزینها (مجازاتهای اجتماعی نوین) بهترین روش برای اعمال مجازاتهای هدفمند اصلاحی درمانی میباشد.
In the present article, which is a review study, the alternative punishments to imprisonment and their impact on reducing the criminal population in prisons are discussed. Alternative punishment to imprisonment was created under the influence of the ideas of different schools and in line with the many criticisms leveled at the punishment of imprisonment. Imprisonment as a punishment is not only ineffective for the goals of correction and rehabilitation, but also leads to a lot of adverse consequences and to the severance of the prisoner from normal life, family, work and those around him/her. In addition to the convicts, this punishment is also imposed on their relatives and friends, especially their spouse and children. Accordingly, today, criminal justice systems have shifted from pure punishment-orientation to new approaches to correction and rehabilitation and social reconstruction of criminals. Furthermore, new perspectives on criminology and criminal sociology are based on the premise that the use of prison should be considered only as a last resort against dangerous criminals. Accordingly, today, alternatives to imprisonment towards the new correctional-rehabilitation movement have been considered by scholars, but the radical and fundamental realization of this goal requires a shift in the attitude of the judiciary and, of course, a shift in society's culture to the fact that punishments that deprive people from their liberty have failed due to their many harms, and that the application of alternatives (modern social punishments) is the best way to apply targeted correctional-rehabilitation punishments.
Machine summary:
به همین لحاظ، امروزه جایگزینهای حبس در راستای جنبش اصلاحی درمانی نوین مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته، لیکن تحقُق این امر بصورت ریشهای و بنیادین مستلزم تغییر نگرش دستگاه قضایی و البته تغییر فرهنگ جامعه مبنی بر اینکه دیگر مجازات سالب آزادی باتوجه به مضرات عدیدهای که دارد با شکست مواجه شده و اعمال جایگزینها (مجازاتهای اجتماعی نوین) بهترین روش برای اعمال مجازاتهای هدفمند اصلاحی درمانی میباشد.
به جرأت میتوان گفت جایگزینهای مجازات حبس مانند خدمات عمومی رایگان، جزای نقدی دوره مراقبت از نیمه دوم قرن بیستم میلادی به بعد تحت تأثیر اقدامات جنبش دفاع اجتماعی نوین به رهبری مارک آنسل با تأکید بر احترام به حقوق بشر از یکسو، و شکست عملی مجازات زندان در اصلاح و درمان بزهکاران و جلوگیری از تکرار جرم از سوی دیگر، مورد توجه محققان و دستاندرکاران دستگاه عدالت کیفری کشورها قرار گرفته است.
بنابر آنچه بیان شد، نهاد دوره مراقبت در حقوق کیفری ایران برای نخستین بار در قانون مجازات اسلامی 1392 بعنوان یکی از مجازاتهای جایگزین حبس مورد پیشبینی و تصویب قرار گرفته است.
بند 3: خدمات عمومی رایگان در ماده (84) قانون مجازات اسلامی سال 1392، خدمات عمومی رایگان بعنوان یکی از مجازاتهای جایگزین حبس، اینگونه تعریف شده است: «خدماتی است که با رضایت محکوم برای مدت معین به شرح ذیل مورد حکم واقع میشود و تحت نظارت قاضی اجرای احکام اجرا میگردد ...