Abstract:
کشورهای در حال توسعه اغلب در کنار بخش رسمی خود، شاهد فعالیتهای غیررسمی اقتصادی هستند. اقتصاد غیررسمی برخلاف اقتصاد رسمی کشور، قانونهای مصوب را نمیپذیرد و محیط کاری خود را بر اساس ضوابط رفتاری درون این اقتصاد مشخص میکند. اقتصاد غیررسمی یک متغیر مهم در سیاستگذاریهای اقتصادی و سیاستهای مالی در هر اقتصاد است، بنابراین اطلاع از اندازه و ویژگیهای آن برای سیاستگذاران اقتصادی ضروری است. در این مطالعه از نظریه مجموعههای فازی و منطق فازی برای برآورد اندازه اقتصاد غیررسمی ایران طی دوره زمانی ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۵ استفاده شده است. برای این منظور از سه شاخص نرخ موثر مالیات، نرخ بیکاری و شاخص مقررات دولت بهعنوان متغیرهایی که سهم بالایی در توضیح اقتصاد غیررسمی دارند، استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی دوره مورد بررسی اندازه اقتصاد غیررسمی ایران در نوسان بوده است، بیشترین اندازه آن مربوط به سال ۱۳۹۵ و کمترین مقدار مربوط به سال ۱۳۵۶ بوده است. حجم اقتصاد غیررسمی ایران طی دوره ۱۳۹۵-۱۳۵۵ بهطور میانگین ۱۷.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی است.
Machine summary:
در این مطالعه از نظریه مجموعههای فازی و منطق فازی برای برآورد اندازه اقتصاد غیررسمی ایران طی دوره زمانی 1355 تا 1395 استفاده شده است.
برای این منظور از سه شاخص نرخ موثر مالیات، نرخ بیکاری و شاخص مقررات دولت بهعنوان متغیرهایی که سهم بالایی در توضیح اقتصاد غیررسمی دارند، استفاده شده است.
همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که با افزایش یک درصدی در حجم اقتصاد غیررسمی در کشورهای در حال توسعه، نرخ رشد GDP آنها 6/0 درصد کاهش مییابد.
وی با استفاده از روش محاسبه نسبت نقد کیگان و قرار دادن دادههای دوره 1356-1355 بهعنوان سالهای پایه، حجم اقتصاد زیرزمینی ایران را در سال 1365 معادل با 32/8 درصد درآمد اقتصاد رسمی محاسبه کرده است.
وی حجم اقتصاد غیررسمی ایران را طی این دوره بهطور میانگین 11 درصد تولید ناخالص داخلی برآورد کرده است.
این مطالعه از محدود مطالعات داخلی و خارجی است که از سه متغیر علی برای برآورد شاخص اقتصاد غیررسمی استفاده کرده است.
برای این کار از سه متغیر علی نرخ موثر مالیات (TR)، شاخص مقررات دولت (REG) و نرخ بیکاری (UR) که بر پایه تئوریهای اقتصادی و بررسیهای تجربی معتبر بینالمللی بهعنوان مهمترین عوامل مؤثر بر حجم اقتصاد غیررسمی شناختهشدهاند، استفاده شده است.
با توجه به هدف این مطالعه، یعنی برآورد حجم اقتصاد غیررسمی در دوره 1395-1355، از دادههای سال 1350 بهبعد استفاده شده است.
Shadow economy: Size, Causes and conseduences, Journal of Economic Literature, No 38.