Abstract:
پژوهش حاضر مطالعهای توصیفی-تحلیلی پیرامون برخی از فرایندهای واجی در گویش لایزنگانی است. بدین منظور، نگارنده با روش مصاحبه و گفتوگو، بهطور گسسته طی مدت قریب به یک سال، به ضبط و فیشبرداری مطالب پرداخته است. با توجه به این پژوهش، ده نوع همگونی میان همخوانها، پنج نوع همگونی میان واکهها، دو نوع ناهمگونی همخوانی و چهار نوع ناهمگونی واکهای در این گویش متداول است. تبدیل توالی /-st/ به [ss-]، تبدیل توالی /nd-/ به [nn-] و تبدیل صورت اشتقاقی [-mb] به [-mm] از سایر تبدیلها رایجتر است. سایشی شدگی، - ر- شدگی و حذف از جمله فرایندهای تضعیفی است که در این گویش قابل مشاهده است. در فرایند تقویت، تبدیل همخوان سایشی به انسدادی و تبدیل همخوان سایشی به همخوان انسدادی- سایشی در این گویش متداول است. از دیگر فرایندهای واجی این گویش، کشش جبرانی است که ناشی از حذف همخوانهای چاکنایی /h/ و /?/ است. همچنین در گویش لایزنگانی خنثیشدگی در مورد دو صدای /š/ و /č/ بسیار شایع است و در مورد دو صدای /k/ و /g/ نیز به ندرت اتفاق میافتد.
Machine summary:
com دانشجوی کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان چکیده پژوهش حاضر مطالعهای توصیفی-تحلیلی پیرامون برخی از فرایندهای واجی در گویش لایزنگانی است.
اما آنچه به پژوهش حاضر مربوطتر است، مقالة حسن رنجبر است با مشخصات «بررسی فرایندهای واجی ابدال، افزایش و کاهش در گویش لایزنگانی»، فصلنامة ادبیات و زبانهای محلی ایران زمین، دورۀ جدید، سال ششم، شمارۀ یکم، بهار 1399.
همگونی همخوان با همخوان همگونی بین s و t (تبدیل توالی /-st/ به [ss-]؛ همگونی کامل پیشرو) در گویش لایزنگانی همانند بسیاری از گویشهای ایرانی نو هنگامی که همخوان /t/ پس از همخوان /s/ قرار میگیرد، ویژگی انسدادی خود را از است میدهد و ویژگی سایشی را از همخوان مجاورِ پیش از خود به دست میآورد.
همگونی همخوان با واکه در گویش لایزنگانی هرگاه یکی از همخوانهایِ چاکناییِ /h/ یا /?/ در میان یا در پایانِ واژه و در مجاورت واکة /i/ یا /e/ قرار گیرد، به همخوان ناسودة [y] تبدیل میشود.
در گویش لایزنگانی نوعی همگونی همخوان با واکه قابل مشاهده است بدین ترتیب که هرگاه یکی از همخوانهایِ چاکناییِ /h/ یا /?/ در میان یا در پایانِ واژهای در مجاورت واکة /i/ یا /e/ قرار گیرد، به همخوان ناسودة [y] تبدیل میشود.
در فرایند ناهمگونی، دو نوع ناهمگونی همخوانی و چهار نوع ناهمگونیِ واکهای در این گویش متداول است بدین قرار: ناهمگونی /n/ با همخوانهای سایشی و لثوی /s/ و /z/ و ناهمگونی دو همخوان /m/ در یک واژه.
سایشی شدگی مانند تناوب میان /b/ و /v/ و تبدیل همخوان انسدادی /q/ به همخوان سایشی [γ]، -ر-شدگی و حذف از جمله فرایندهای تضعیفی است که در این گویش قابل مشاهده است.