Abstract:
ادبیات نمایشی در ایران با تکاپوهای آخوندزاده و میرزاآقا تبریزی، صورتی نو به خود گرفت.
این سبک جدید، محصول آشنایی نویسندگان ایرانی با جهان دیگری بود. آنچنان که در آغاز،
آخوندزاده، «شش قامدیا » را به زبان ترکی آذری نوشت و سپس به تشویق وی، آقاتبریزی، «پنج
نمایشنامه » فارسی را به نگارش درآورد. این پژوهش در تلاش است تا با رویکرد تاریخی، اهداف
و انگیزه های پیشگامان ایرانی، از طرح نمایشنامه های مدرن را تحلیل و بررسی کند. محدودة این
تحقیق بر «تمثیلات » آخوندزاده و «پنج نمایشنامة » تبریزی استوار است. فرض این پژوهش بر
این گزاره استوار است که آخوندزاده و تبریزی، به تبعیت از نمایشنام هنویسی غربی، طرحی نو در
ادبیات نمایشی ایران به اجرا درآوردند. یافت ههای پژوهش نشان می دهند که دوران گذار جامعة
ایران عصر ناصری، فرصتی برای متفکران ایرانی فراهم آورده بود تا با آشنایی و الگوپذیری از
اندیش ههای نقادانة نمایشنامه نویسان غربی، از یک سو، ساختار سیاسی اجتماعی عصر خود را در
قالبی واقع گرایانه به تصویر کشند و از سوی دیگر، از نمایشنامه های خود به عنوان ابزاری کارآمد
برای ارتباط و تحول جامعة ایران بهره برند.
Machine summary:
اين در حالي است که تاريخ آغاز نمايشنامه نويسي مدرن در ايران به سبک نمايشنامه نويسي اروپا، به نيمة دوم سدة نوزدهم باز ميگردد و به طور مشخص ، با نمايشنامه هاي ميرزا فتحعلي آخوندزاده و ميرزا آقا تبريزي کليد زده ميشود (صديق ، ١٣٨٢: ١١-١٠).
تاکنون در مورد جريان نمايشنامه نويسي مدرن و پيشگامان آن در ايران آثار فراواني به رشته نگارش درآمده که ميتوان به اختصار به آنها، چنين اشاره کرد: پيشگفتارهاي حسين محمدزاده صديق بر دو کتاب «چهار تياتر و رسالة اخلاقيه » و «پنج نمايشنامه »؛ مقدمة يعقوب آژند بر «تمثيلات »؛ «انديشه هاي فتحعلي آخوندزاده » اثر فريدون آدميت ؛ «از صبا تا نيما» نوشتة يحيي آرين پور؛ «از گذشتة ادبي ايران » اثر عبدالحسين زرين کوب ؛ مجموعه مقالات و درس نوشتارهاي مايل بکتاش به کوشش غلامحسين دولت آبادي و فرزام حقيقي؛ «پژوهشي در تاريخ تئاتر ايران » و در چاپ هاي بعدي، با عنوان «سيري در تاريخ تئاتر ايران » از مصطفي اسکويي؛ «کوشش هاي نافرجام ؛ سيري در صد سال تياتر ايران » اثر هيوا گوران ؛ «تياتر قرن سيزدهم » اثر حميد امجد؛ «تئاتر، هويت و نمايش ملي» از عباس جوانمرد؛ «تئاتر در ايران » نوشتة بهروز غريب پور؛ «تاريخ تئاتر در ايران » از ويلم فلور٢؛ «زايش درام ايراني» اثر خشايار مصطفي؛ «نويسندگان پيشرو ايران » اثر محمدعلي سپانلو؛ «استانيسلاوسکي و تأثير او بر تئاتر ايران » از جمشيد جهان زاده ؛ «ادبيات نمايشي در ايران » اثر جمشيد ملک پور؛ «نمايش در ايران » از بهرام بيضائي؛ «بنياد نمايش در ايران » ١.