Abstract:
مقاله درصدد فهم ماهیت و علل بازتولید فساد بوروکراتیک در جوامع گذار از منظر جامعهشناسی حقوقی است. بهزعم نویسندگان، از آنجا که عملکرد نظام دیوانسالاری در درجه نخست توسط ماهیت نخبگان قدرت و روابط ساختی موجود در جامعه تعیین میشود؛ بر این اساس، ذهنیت حامیپرورانه و فاقد نظارت نخبگان مسلط در کنار فقدان حاکمیت قانون، عامل محوری رشد فساد در جوامع گذار است. این معضل به تدریج به شکلگیری وضعیتی آنومیک در ساختارهای مختلف دیوانسالاری و تبدیل آن به میدان بازیهای رانتی انجامیده و بدینسان، فرایند توسعه را به محاق میبرد. در نتیجه، جامعه را به لحاظ روحی و اخلاقی دچار تناقض و آشفتگی و به لحاظ اقتصاد سیاسی در معرض انفعال و افول فزاینده قرار میدهد. برآیند نهایی این وضعیت، بحران سرمایه اجتماعی و شکنندگی سرمایه انسانی است.
مقاله با رهیافتی تبیینی و در قالب ترکیبی از نظریات مختلف جامعهشناختی نشان میدهد که چرا و چگونه فساد بوروکراتیک در جوامع گذار همچنان بازتولید شده و در پایان به بنیانهای سیاست ضد فساد و الزامات آن میپردازد.
This article aims to understand the nature and causes of reproducing bureaucratic corruption in transitional societies from the legal sociology view point. According to the authors, since the operation of bureaucratic system firstly is determined by the nature of power elites and the present structural relationships in the society; on this basis, the protector-nurturing mentality and surveillance lacking of dominant elites alongside lacking rule of law is the pivotal factor of growing corruption in transitional societies. This dilemma gradually leads to forming an anomic situation in various structures of bureaucracy and changing it into an arena for rent-based games and thus, causes the process of development to wane and accordingly, causes the society to involve mentally and morally in contradiction and turmoil and from the perspective of political economy subject to increasing passivity and devolution. The final resultant of this situation is social capital crisis and vulnerability in human capital. The article with an expressive approach and in the mold of combination of various sociological theories shows why and how bureaucratic corruption in transitional societies continues reproduction, and finally deals with the foundations of an anticorruption policy and its implications.
Machine summary:
سندرم دراصطلاح پزشکي،شوکسميمربوط به وجودژن معيوب يک عضودربدن است که بافعاليت هايخود باعث رشدموادسميوسرايت آن به ديگرلايه هايبدن وبه مروربه سندرم سرطانيخانوادگيتبديل ميشود.
درهرنظام حقوقينيزلازم است درجه ايازصلاحديدشخصيبرايامرقانونگذاريبه افراد درنظرگرفته شود،صلاحديدي باپشتوانه قدرت نظام سياسي که امکان داردبه اِعمال جانبدارياعم ازمعرفتيومنفعتيدرآن صورت پذيردو«حاکميت قانون »رابه «حاکميت به وسيله قانون »١تبديل نمايد.
بنابراين مقبوليت قانون درحوزه هاي گوناگون به رابطه نظام حقوقي باساير خرده نظام هايجامعه مرتبط است .
دراصل ،بهترين نوع رابطه ميان نظام هانفوذمتقابل است که منجربه تکميل نظام هاو پيشرفت آن هاميشودونظام کل رابه اهداف خودنزديک ميسازد.
ازآنجاکه پشتوانه نظام حقوقيقدرتيبرآمده ازنظام اداري-سياسي است ،مقبوليت قدرت مزبور،به منزله پايه اقتدارقانون درجامعه ،عامل مهميبرايافزايش مقبوليت قانون درنظرمردم آن جامعه محسوب ميشود.
ازسويديگر،باتوجه به اين نکته که ميزان قانونمندينظام اداري–سياسي ازعوامل اصليمقبوليت آن درجامعه است ،بين مقبوليت قانون ومقبوليت نظام اداري - سياسيرابطه مستقيم برقراراست .
باتوجه به ضعف حاکميت قانون درجوامعيکه ميزان فساددر آنهابيشتراست قوانين کم وبيش برايمنافع شخصيصاحبان قدرت وثروت تفسيرواجرا ميگرددکه اين امرباعث افزايش نابرابري درجامعه ميشود.
(به تصوير صفحه مراجعه شود) شکل ١: سه حق اساسي دموکراسيها براي کاهش فساد درجامعه ايکه «مشارکت »،«رقابت »و«نظارت »به معنايواقعي(ونه صوري)وجود دارندوفرهنگ دموکراسيدرسطوح گوناگون جامعه ريشه دوانده است ؛«تمرکز»،«تراکم » و«تداوم »قدرت کم ميشودوترس درمعناياعم (شامل افشاورسواييياعدم انتخاب مجددتااعمال مجازات )مانع تعديصاحبان قدرت به منافع عموميوسوءاستفاده ازقدرت که همان فساداست ،ميشود.
باتوجه به اين که فسادنوعي سوءاستفاده ازقدرت عموميدربارةمنافع شخصياست ،بياعتماديبه قدرت ازعوامل اصليکنترل فساداست ،به نحويکه ازدل آن اعتمادسياسيپديدميآيد( /Catterberg .
اين بدگمانيو بياعتمادي مردم به عملکردنظام ديوانسالاري که هسته اصلي نظام سياسي است ،قطعاً اعتراض هايمردميرابهمراه خواهدداشت وپايه هاينظام رامتزلزل خواهدکرد.