Abstract:
در قرآن کریم، مفاهیم زیادی وجود دارد که نیازمند تفسیر است و امام علی(علیهالسلام)
که قرآن ناطق است در سخنان خویش و از جمله نهجالبلاغه که گزیدهای از این سخنان
است؛ به تفسیر و تبیین آیات الهی پرداخته و از آنجا که متون قدیم عربی و فارسی در طول
تاریخ در اثر استنساخ مکرر و یا سهوالقلم کاتبان» دستخوش تصحیف و اختلاف فراوان
شده و در برخی موارد بیان اختلاف نسخهها حتی چند برابر اصل متن گردیده و این امر به
دشواری و درک متن و ترجمه آن انجامیده است. آنچه در این مقال بدان پرداخته میشود
عبارت «کلّ ظاهر غیرّه غیر باطن» در خطبه 1۵ نهجالبلاغه که به «کل ظاهر غیرّه باطن»
ضبط شده به عنوان شاهد تاثیر تصحیف در شرح و ترجمه متون که مورد بروسی قرار گرفته
و در نتیجه روشن می گردد:
۱. بسیاری از شارحان و مترجمان نهجالبلاغه با کمک سیاق کلام توانستهاند همان وجه
صحیح عبارت را ترجمه و شرح نمایند. ۲. تصحیف برخی موارد میتواند موجب اشکال و
اشتباه در متون قدیم شود. ۳. تصحیح بینابین متون در برخی موارد موجب میشود متن در
دست تصحیح دقیقتر و صحیحتر ارائه گردد.
Machine summary:
ظاهریت و باطنیت حق (متنپژوهی بخشی از خطبه 65 نهجالبلاغه) طاهره سترگ* چکیده در قرآن کریم، مفاهیم زیادی وجود دارد که نیازمند تفسیر است و امام علی(علیهالسلام) که قرآن ناطق است در سخنان خویش و از جمله نهجالبلاغه که گزیدهای از این سخنان است؛ به تفسیر و تبیین آیات الهی پرداخته و از آنجا که متون قدیم عربی و فارسی در طول تاریخ در اثر استنساخ مکرر و یا سهوالقلم کاتبان، دستخوش تصحیف و اختلاف فراوان شده و در برخی موارد بیان اختلاف نسخهها حتی چند برابر اصل متن گردیده و این امر به دشواری و درک متن و ترجمه آن انجامیده است.
آنچه در این مقال بدان پرداخته میشود عبارت «كُلُّ ظَاهِرٍ غَیرَه غیر بَاطِن» در خطبه 65 نهجالبلاغه که به «كُلُّ ظَاهِرٍ غَیرَهُ بَاطِن» ضبط شده به عنوان شاهد تأثیر تصحیف در شرح و ترجمه متون که مورد بررسی قرار گرفته و در نتیجه روشن میگردد: 1.
مقدمه یکی از متون ارزشمند و گهربار اسلامی، نهجالبلاغه است؛ چون بین نسخههای خطی آن و روایت کلام آن حضرت در سایر تألیفات و کتابهای تاریخ و حدیث در موارد بسیاری اختلاف وجود دارد که منشأ برخی هم تصحیف میباشد؛ اثر این اختلاف و تصحیف در ترجمهها منعکس گردیده و مترجمانی که مقید به ترجمه حرف به حرف هستند، بدون توجه به سیاق کلام، ترجمهای تحتاللفظی و غالباً نامفهوم ارائه دادهاند و مترجمانی که مقید به فهم نص و ترجمه محتوا بودهاند، سعی کردهاند بدون تقید به ترجمه تحتاللفظی، محتوا و مفهوم آن را بیان کنند؛ از اینرو پیش از ورود به بحث، واژه تصحیف مورد تدقیق قرار میگیرد.