Abstract:
انسانشناسی دانشی است که از آغاز خلقت انسان، ماموریت خود را پیدا نموده است و برای زیست بهتر مادی و معنوی انسان، میکوشد تا به بررسی بینشها، گرایشها، حرکتها و رفتارهای او بپردازد. یکی از گرایشهای این دانش، انسانشناسی عرفانی است که نسبت آن با عرفان و ارتباط آن با دین و خداشناسی (الاهیات)، لااقل در ادیان ابراهیمی، روشن است. از سوی دیگر، روش پدیدارشناسی بهعنوان یکی از روشهای مطالعاتی معتبر در حوزه دین، ناظر به نمود (فنومن) پدیدارها است و به هیچ روی به بود (نومن) آنها نمیپردازد و از این حیث، به واقعیتهای موجود، نظر دارد.
این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی، با مراجعه به منابع معتبر، کوشش نموده تا با ارائه مدلی تازه به این پرسش پاسخ دهد که: چگونه میتوان برای دستگاه انسانشناسی عرفانی اسلامی، مدل مطالعاتی پدیدارشناسانه طراحی کرد و اجزاء و عناصر این مطالعه کدام است؟ یافته ها نشان داد که برای این مکتب فکری میتوان اجزایی مانند موضوع، مبادی، مآخذ، مسائل، مبانی، منابع و مصادیق درنظر گرفت و برای هریک از آنها، عناصری را برشمرد و در نهایت می توان با عنایت به اجزاء یادشده، تصویری نزدیک به واقعیت، از انسانشناسی عرفانی اسلامی با روش پدیدارشناسی ارائه نمود..
Anthropology is a science that has found its mission since the beginning of human creation and try for the better material and spiritual life of man, in order to examine his insights, tendencies, movements and behaviors and so on. One of the tendencies of this knowledge is mystical anthropology, the relation of which is clear with mysticism and its relationship with religion and theology (theology), at least in the Abrahamic religions. On the other hand, the phenomenology as one of the valid methods of study in the field of religion, focuses to the phenomena and does not pay attention to nomena at all, and in this respect, he looks at the existing realities.
This descriptive-analytical study, referring to authoritative sources, has tried to answer this question that: How can designed a phenomenological study model by presenting a new model for Islamic mystical anthropology, and what are the components and elements of this study?
The findings showed that for this school of thought, can considered components such as subject, principles, sources, issues, foundations, resources, and objects and for each of them can enumerated elements and finally, according to the above-mentioned components, it is possible to present a picture close to reality from the Islamic mystical anthropology by the method of phenomenology.
Machine summary:
انسانشناسی از دو کلمه یونانی Anthropos به معنی انسان و Logos به معنی مطالعه، شناخت یا دلیل گرفته شده است و چنانکه در پژوهش پیش رو نیز بدان تصریح شده؛ دانشی است که به بررسی انسان، بینشها، گرایشها، حرکتها و رفتارهای او در سه بُعد طول و عرض و عمق، یا به صورت حجمی یعنی اعتقادی، دینی، فلسفی، عرفانی، اخلاقی، اجتماعی، تاریخی، بیولوژیکی ومواردی مانند آن میپردازد.
دستیابی به مقام انسان کامل: در انسانشناسی اسلامی با گرایش عرفانی، کاربست عملی این امر با عنایت مقام حق و امدادهای قدسی رسول اکرم(ص)، محقق خواهد شد و بهواسطه این لطف الاهی و فیض نبوی است که عارف، به صفات الاهی، اخلاق نیکو و آداب پسندیده، آراسته میگردد.
از آنجا که عرفان، بینیاز از فلسفه و راهبردهای عقلی در تبیین هستیشناسی مربوط به خویش نیست و نیز انسانشناسی هم در عرصه نظر و عمل، بینیاز از تعیین نسبت خود با هستیشناسی نیست؛ از اینروی برای شناخت عرفانی از انسان مسلمان، باید به سراغ فلسفه اسلامی نیز بهعنوان یکی دیگر از مآخذ بنیادین آن رفت.
به بیان دیگر، حقیقت محمدیه بهعنوان مسئلهای معتبر در فرهنگ عرفانی اسلام، از چنان جایگاهی برخوردار است که در نسبت با ذات حق و سایر مظاهر پنجگانه پیشگفته آن، بحث و بررسی میشود و شرح و تقریر قابل اعتنایی از این مسئله نیز در بین مباحث اهل عرفان، رقم خورده است.
فنا: مسئله فنا نیز از مسائل پر رنگ در عرفان اسلامی است؛ تا جایی که غایت سلوک انسان کامل و سایر انسانهای در مسیر سلوک، نیل به این مقام است.