Abstract:
اطفال و نوجوانان سرمایههای معنوی هر جامعه محسوب میشوند؛ که سلامت روح و جسم آنها تضمین کننده سلامت جامعه در آینده خواهد بود. بنابراین مسائل آنان ازجمله بزهکاری این گروه نیازمند اختصاص تدابیر ویژه و مجزا میباشد. پیرو این ضرورت در پژوهش حاضر تلاش شده است تا تاثیر نهاد دادسرا و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان بر پیشگیری از جرائم این گروه ارزیابی گردد. ساختار، طرز کار و شیوه عملکرد کنشگران فرایند کیفری ویژه اطفال و نوجوانان از مرحله دستگیری تا مرحله پس از اجرای حکم، میتواند بنابر جهتگیریهای آنان، هنجارگرایی و جامعهپذیری یا برعکس هنجارگریزی یا جامعهگریزی کسانی که آن را تجربه میکنند تقویت و تشدید کند و در نهایت زمینه تکرار جرم را فراهم آورد. در مقاله حاضر، خطوط اصلی پیشگیری از جرائم اطفال با تضمینات نهادهای قضایی اطفال و نوجوانان مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا هنگام دستگیری طفل یا نوجوان در اداره پلیس و در ادامه آن در مرحله تحقیقات مقدماتی، چنانچه رفتار کنشگران این نهادها با طفل یا نوجوان بزهکار کرامت مدار نباشد، میتواند آثار کمانهای فراوانی برای وی و جامعه به همراه داشته باشد. استفاده از تدابیری چون قضا زدایی، رعایت حقوق دفاعی و تناسب در صدور قرارهای کیفری برمبنای پرونده شخصیت در این مرحله میتواند از ادامهی فرایند کیفری جلوگیری کند؛ در مرحله دادگاه نیز با در نظر گرفتن معیارهای دادرسی عادلانه، استفاده از مشاور و مددکار اجتماعی، استفاده از جایگزینهای حبس، مانند تعویق صدور حکم و تعلیق اجرای مجازات، میتوان از فرستادن طفل یا نوجوان به کانون اصلاح و تربیت جلوگیری نمود. با به کارگیری همه این تدابیر، چنانچه به عنوان آخرین راهکار طفل یا نوجوان به کانون اصلاح و تربیت فرستاده شد، برنامههای اصلاحی این نهاد میتواند در امر باز اجتماعی شدن وی کمک فراوانی کرده و در نهایت از تکرار جرم این افراد پیشگیری نماید که همهی این تدابیر با تکیه بر تخصصگرایی، جلب مشارکت مردمی و با تاکید برضرورت موضوع پیشگیری از جرم علیالخصوص جرایم اطفال و نوجوانان در جمهوری اسلامی ایران به منصهی ظهور خواهد رسید.
Machine summary:
با به کارگیری همه این تدابیر، چنانچه به عنوان آخرین راهکار طفل یا نوجوان به کانون اصلاح و تربیت فرستاده شد، برنامههای اصلاحی این نهاد میتواند در امر باز اجتماعی شدن وی کمک فراوانی کرده و در نهایت از تکرار جرم این افراد پیشگیری نماید که همهی این تدابیر با تکیه بر تخصصگرایی، جلب مشارکت مردمی و با تاکید برضرورت موضوع پیشگیری از جرم علیالخصوص جرایم اطفال و نوجوانان در جمهوری اسلامی ایران به منصهی ظهور خواهد رسید.
مفهوم طفل و نوجوان در اسناد بینالمللی در بیشتر اسناد بینالمللی تعریف مشخصی از کودک ارائه نشده و تنها با اشاره به واژه کودک یا نوجوان سعی در معطوف داشتن نگاه دولتها به اهمیت موضوع و حمایت از کودکان و نوجوانان و تعیین سن مسؤولیت پذیری کیفری آنان شده، ولی این که چه کسی در نهایت سن کودکی و نوجوانی را تعیین مینماید، با توجه به تفاوت نظامهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی موجود برعهده دولتهای حاکم نهاده شده است.
تصویب شور اول لایحه پیشگیری از وقوع جرم به استناد بند 5 اصل 156 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در کمیسیون قضایی مجلس در تاریخ 31/6/86 از آن جا که پیشگیری از جرائم و بزهکاری از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و کشورهای بسیاری این موضوع را دردستور کار خود قرار دادهاند و هزینههای قابل توجهی را برای آن به تصویب رسانده و به اجرا درآوردهاند، سازمانهای بین المللی نیز از چند دهه پیش در این ارتباط فعال شده و توصیههایی را در عهدنامه و اعلامیههای بینالمللی به تصویب رسانده و به اعضای خود ابلاغ کردهاند، که مقررات پکن و ریاض ازین جمله میباشند(رجبی پور، 1391: 70).