Abstract:
نوشتار حاضر کوششی در جهت یافتن برخی از نمادها در دیوان سعادتنامة استرآبادی و ساقینامة ترشیزی است. نمادها در حقیقت مبیّن اشکال و مفاهیمی هستند که ما نمیشناسیم و از آنجا که نمادها بیانگر حالات روانی خاصّی از انسانها هستند، میتوان با تأویل و تفسیر آنها در اشعار، به ویژگیهای خاصّ روانی و جهانبینی شاعران دست یافت. ساقینامة ظهوری ترشیزی و سعادتنامة نظامالدّین استرآبادی از جمله آثاری هستند که تحقیقات کافی در مورد آنها صورت نگرفته و بسیاری از زوایای ارزشمند آنها پنهان مانده است؛ بنابراین با استخراج نمادها در این دو اثر، میتوان کمک شایانی به تفسیر ابیات کرد. این مقاله با هدف بررسی تطبیقی برخی نمادها در سعادتنامة نظامالدّین استرآبادی و ساقینامة ظهوری ترشیزی مورد ارزیابی قرار گرفته است و بر آن است که به سؤالهای مطرح شده پاسخ دهد. پس از استخراج این نمادها در هر دو دیوان، این نتیجه بهدست آمد که نظامالدّین استرآبادی شناخت عمیق و دقیقی از نمادها داشته و انگارههای کهنالگویی را با استفاده از عنصرخیال در سعادتنامة خود بهطور ویژهای بهکار برده است. این در حالی است که ترشیزی، از موقعیّتهای کهنالگویی در اثرش بهره نبرده است. این پژوهش به شیوة نظری و به روش کتابخانهای و از نوع تحلیل محتوا است.
The present study is an attempt to find symbolism in Divan-e Astarabadi and Saghinameh-e Torshizi. Symbolism is in fact the expression of different notions and concepts that we are not aware of. Since symbolism expresses human’s specific mental states, we could realize the poet’s mental state and ideologies through analyzing and interpreting it. There has not been sufficient research on Saghinameh-e Zohoori Torshizi and Divan-e Nizam oddin Astarabadi so far; thus many of their valuable concepts are not revealed. Therefore, this research can contribute to interpretations of the verses via symbolism analysis in these two poems. In this study, we have investigated symbolism in Divan-e Astarabadi and Saghinameh Zohoori Torshizi with a comparative approach and intend to reply to several inquiries. After derivation of the symbols in both of these Divans, The results show that Nizamoddin Astarabadi has had a precise and sophisticated knowledge on symbolism and has exploited archaic-patterned ideologies via imagination in his Divane in a specific way. However, Torshizi has not benefitted from archaic settings in his work. This study has been done with a theoretical approach and library research and it is a kind of content analysis investigation.
Machine summary:
ساقینامة ظهوری ترشیزی و سعادتنامة نظامالدّین استرآبادی از جمله آثاری هستند که تحقیقات کافی در مورد آنها صورت نگرفته و بسیاری از زوایای ارزشمند آنها پنهان مانده است؛ بنابراین با استخراج نمادها در این دو اثر، میتوان کمک شایانی به تفسیر ابیات کرد.
این مقاله با هدف بررسی تطبیقی برخی نمادها در سعادتنامة نظامالدّین استرآبادی و ساقینامة ظهوری ترشیزی مورد ارزیابی قرار گرفته است و بر آن است که به سؤالهای مطرح شده پاسخ دهد.
چو ماهی دور افتد ز آب دریا هلاکش را سبب گردد مهیّا (همان: 971) آب که نمادی از تطهیر و تزکیه است در این بیت، بهعنوان دور بودن از دریای طهارت و پاکی استفاده شده است که همین امر اسباب هلاک را مهیّا میکند.
ز آب زندگانی دست شسته خمیده در ره غم مرگ جسته (همان: 916) آب نمادی است از مرکز زندگی دوباره که در این بیت از آن استفاده شده است.
ز مه خورشید رویش برده آرام گل باغ امانت آمنه نام (همان: 682) تشبیه صورت حضرت آمنه(س) به گلی از باغ، نمادی از بهشت معصومیّت است که در این بیت به آن اشاره شده است.
گلستان و صحرا و باغ من اوست شبستان و شمع و چراغ من اوست (همان: 205) در این بیت نیز باغ نمادی از بهشت است که در توصیف سخن آورده شده است.
ز باد پرّ آن روح سبک خیز به دل شد آتش شوق نبی تیز (همان: 815) در سنّت اوستایی در ایران باستان، باد نقش پشتیبان جهان و تنظیمکنندة توازن جهانی و اخلاقی را برعهده دارد و در اینجا در بیان روح سبکخیز پیامبر(ص) در این نماد استفاده شده است.