Abstract:
ظهوری ترشیزی یکی از شاعران توانای سبک هندی در سدههای دهم و یازدهم هجری است که در زبان و ادبیّات فارسی گمنام مانده است. وی به اقتضای ذهن نیرومند و خیال نازک-اندیش خود، توانست اشعاری بسیار نغز و استوار با معانی و مضامین نو و نکتههای دیریاب بیافریند. این شاعر نکتهسنج عهد صفوی، با به کارگیری تشبیهات و استعارات بدیع، معنیآفرینی کرده و ترکیبات و عباراتی نوین را به شیوهای موشکافانه به کار میگرفته است. هدف اصلی این پژوهش پاسخ دادن به این سوال است که مهمّترین ویژگیهای سبکی ظهوری از نظر زبانی، نحوی، ادبی و فکری کدامند؟ نتایج پژوهش، نشان داد که تازهگویی و مبالغه در تخیّل سبب شده که فهم برخی از ابیات وی با دشواری همراه گردد و در برخی موارد نارسایی لفظ و معنی دیده شود و نیز چون شاعر سعی در ایجاد تصاویر نو و مضامین پیچیده دارد، استعارهها و تشبیهات بدیع و نامکرّر در شعرش نمود فراوان یافته است. کاربرد تمثیل، اسلوب معادله، مراعات نظیر، تلمیح، پارادکس و مضامین و ترکیبات تازه در دیوان غزلیّاتش بسامد بالایی دارد.
Machine summary:
هدف اصلی این پژوهش پاسخ دادن به این سوال است که مهمّترین ویژگیهای سبکی ظهوری از نظر زبانی، نحوی، ادبی و فکری کدامند؟ نتایج پژوهش، نشان داد که تازهگویی و مبالغه در تخیّل سبب شده که فهم برخی از ابیات وی با دشواری همراه گردد و در برخی موارد نارسایی لفظ و معنی دیده شود و نیز چون شاعر سعی در ایجاد تصاویر نو و مضامین پیچیده دارد، استعارهها و تشبیهات بدیع و نامکرّر در شعرش نمود فراوان یافته است.
» (شفیعی کدکنی، 1389: 393) مانند بیت زیر: آماده از وصالش عیش و فراغ مردم شب کرده روز ما را چشم و چراغ مردم (ظهوری، 1394: 467) از میان 500 غزل بررسی شده حدوداً 30درصد آنها دارای وزن خیزابی بوده و استعمال این اوزان، بر غنای موسیقی شعر او افزوده و او به خوبی مفاهیم غمانگیز و شاد را با هم به کار میبرده است.
بتان قتل اسیران کام دارند به خون غلتیدهای هر گام دارند (همان: 215) 1-2-3-5) تکرار قافیه تکرار قافیه در اشعار ظهوری مکرر دیده میشود و این تکرار در شعر همة شاعران سبک هندی امری عادی قلمداد میشود، البتّه علت آن ناتوانی شاعر در به کاربردن واژگان مناسب دیگر نیست، بلکه شاعر مضمون دیگری را برای گنجاندن آن واژه در ذهن خود مییابد و در واقع به قصد تفنّن، با آن کلمه، مضامین جدید و مناسب حال میآفریند.
» (همایی، 1375: 59) ظهوری در بسیاری از غزلیّاتش خود را مقیّد به ذکر و تکرار صامتها و مصوّتهایی ساخته است که البتّه این امر سبب افزایش موسیقی و آهنگینتر شدن شعر وی شده است.