Abstract:
پژوهش حاضر در پی بازیابی و واکاوی وقایع تاریخی دوره کوتاه سهسالهای از تاریخ ایران در فاصله سالهای: ۱۰۵۲ تا ۱۰۵۵ ق/۱۶۴۲ تا ۱۶۴۵ م است. این پژوهش باهدف بررسی و تبیین نقش ساروتقی در رقابتهای درباری سالهای اول سلطنت شاهعباس دوم به انجام رسیده است. روش تحقیق در این پژوهش، تاریخی- تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به روش کتابخانهای انجامشده است. ابزار اصلی پژوهش استناد به منابع آن دوره هست که درنهایت بر پایهی یافتههای حاصل از منابع استنتاج، تبیین و تحلیل بهعملآمده است. یافتههای این پژوهش بیانگر آن است که در ابتدای سلطنت شاهعباس دوم به دلیل صغر سن شاه رقابتهای شدید درباری جهت تصدی مقامات مهم و تسلط بیشتر بر امور از سوی افراد صاحب نفوذ و مدعی صورت گرفت. در این میان ساروتقی بهعنوان صدراعظم در پی حفظ قدرت و همچنین گسترش سلطهی خود بر تمامی امور اعم از دیوانی، نظامی و اقتصادی برآمد. ساروتقی ازجمله افراد باذکاوت دوره صفویه بوده که بهخوبی پلههای ترقی را در زمان شاهعباس اول و شاه صفی طی نموده و در زمان شاه صفی به بالاترین مقام دیوانی رسید. در زمان شاهعباس دوم ساروتقی نمیخواست قدرت پیشین را از دست دهد و درراه این هدف، چند صاحبمنصب مهم ازجمله رستم خان، سپهسالار بانفوذ دوره شاه صفی، را قربانی نمود. ساروتقی برای حذف رقبا از حمایت مادر شاه و شبکهای از جاسوسان بهره میبرد و جناح رقیب نیز از قدرت نظامی و ایلی استفاده مینمود. درنهایت ساروتقی قربانی سیاستهای خصمانه خود، سختگیریها مالیاتی و میل پنهان شاه برای حذف وی، گردید.
Machine summary:
در زمان شاه عباس دوم ساروتقي نمي خواست قدرت پيشين را از دست دهد و درراه اين هدف ، چند صاحب منصب مهم ازجمله رستم خان ، سپه سالار بانفوذ دوره شاه صفي، را قرباني نمود.
تلاش ساروتقي براي قبضه امور ديواني و نظامي ساروتقي که بر امور ديواني به طور کامل مسلط بود، در ابتداي سلطنت شاه عباس دوم ، يکي از بزرگ ترين شخصيت هاي نظامي (رستم خان ) را به کمک خود نظاميان و با استفاده از ازتباط نزديکي که با شاه داشت ، از ميان برداشته بود.
آيا شاه از قدرت بيش از حد ساروتقي و دخالت او در تمامي امور به تنگ آمده بود و به نوعي رضايت به کشتن ساروتقي داشت ؟ آيا ساروتقي در پي عزل شاه بود؟ آيا شاه جوان قتل ساروتقي را از سوي نظاميان يک کودتا عليه خود تلقي کرده و اقدامي جهت زير نفوذ در آوردن شاه دانسته ، که پس از مدتي کوتاه دستور به قتل کودتاگران مي دهد؟ آيا قتل دو گروه ديواني و نظامي يکي به دست ديگري و ديگري به دست شاه ، نقشه از قبل طراحي شده شاه براي تسلط بر امور درباري و همچنين از ميان برداشتن نخبگان قديمي و جايگزين کردن آنها توسط نخبگان نوخاسته بوده است ؟ مورخان به طور قطع به هيچ کدام از اين سوالات پاسخ نداده اند.