Abstract:
کلان شهر تبریز به عنوان بزرگ ترین شهر در شمال غرب کشور در دهه های اخیر با رشد فزاینده جمعیت و توسعه انواع سازه های صنعتی، تجاری، خدماتی و مسکونی روبرو بوده است. توسعه فزاینده به موازات عدم رعایت معیارهای برنامه ریزی کاربری اراضی زمینه افزایش آلودگی هوا در سطح شهر شده است. پژوهش حاضر برای آگاهی از عوامل ایجادکننده آلودگی هوا در سطح شهر تبریز انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و نوع اطلاعات اسنادی- کتابخانه ای می باشد. در این راستا از هشت شاخص تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، تراکم تقاطع ها، تراکم ایستگاه های اتوبوس، تراکم صنایع، تراکم فضاهای سبز، فاصله از صنایع و ارتفاع به عنوان متغیرهای مستقل و شاخص غلظت دی اکسید نیتروژن به عنوان متغیر وابسته و همچنین جریان باد به عنوان یک عامل انتشار دهنده استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از دو روش رگرسیون حداقل مربعات و رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده گردید. نتایج حاصل از روش حداقل مربعات معمولی نشان می دهد که رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته معنادار بوده به طوری که با افزایش تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، تراکم تقاطع ها، تراکم ایستگاه های اتوبوس و تراکم صنایع غلظت دی اکسید نیتروژن افزایش می یابد. در واقع بین این متغیرها و غلظت دی اکسید نیتروژن همبستگی مستقیمی وجود دارد. در مقابل، با افزایش ارتفاع و افزایش فاصله از صنایع غلظت آلاینده مذکور کاهش می یابد که نشان دهنده وجود همبستگی معکوس بین این دو متغیر و متغیر وابسته دی اکسید نیتروژن می باشد. همچنین براساس نتایج مدل رگرسیون جغرافیایی متغیرهای مورد بررسی 62 درصد از آلودگی هوای شهر تبریز را تبیین می کنند.
In recent decades, Tabriz metropolis as the largest city in the northwest of the country has faced with increasing population growth and development of industrial, commercial, services and residential structures. Increasing development along with failure to comply with land use planning criteria has led to an increase in air pollution. Current study has been carried out in order to understand factors causing pollution in Tabriz city. Research method is descriptive analytical and the type of the information is documental- library. Eight indicators, i.e. floor area ratio, population density, intersection density, bus stop density, industries density, green spaces density, distance from industries and elevation were used as predictor variable. NO2 concentration was used as dependent variable and wind flow was used as an emission factor. In order to analyze the data, ordinary least squares and geographically weighted regression was used. According to the results of ordinary least square, the relationship between predictor variables and dependent variable is significant. So that the concentration of nitrogen dioxide increases with increase in floor area ratio, population density, intersection density, bus stop density, and industries density. In fact, there is a direct correlation between these variables and the concentration of nitrogen dioxide. By increasing the elevation and the distance from industries, the concentration of this pollutant decreases, which indicates an inverse correlation between these two variables and the dependent variable. Based on the results of geographically weighted regression model, considered variables account for 62% of air pollution in the city. Finally, maps of spatial variations of independent variables were drawn by using geographic weighted regression in the city of Tabriz.
Machine summary:
نتايج حاصل از آناليز دي اکسيد نيتروژن نتايج حاصل از بررسي شش نوع آلاينده اصلي در شهر تبريز نشان ميدهد که کامل ترين آمارها متعلق به دياکسيد نيتروژن است که داراي آمارهاي جامعي در تمام ماه هاي سال و براي شش ايستگاه پايه سنجش آلودگي ميباشد (شکل ٣)، درحالي که ساير آلاينده ها داراي اطلاعات ناقص ميباشند.
خروجي حاصل از روش رگرسيون وزني جغرافيايي در شکل (٥)، نشان ميدهد در مرکز شهر تبريز تراکم تقاطع ها بيشترين تأثيرگذاري را برافزايش غلظت دياکسيد نيتروژن داشته است .
نتايج حاصل از روش رگرسيون وزني جغرافيايي در شکل (٦)، نشان ميدهد که در بخش - هاي شرقي و جنوب شرقي تأثيرگذاري تراکم صنايع برافزايش غلظت دياکسيد نيتروژن به بيشترين ميزان رسيده است ، درحالي که در مناطق مرکزي شهر تأثير تراکم صنايع بر غلظت دياکسيد نيتروژن کاسته ميشود، در مناطق شمالي و غربي شهر تبريز تراکم صنايع کمترين ارتباط را با افزايش دياکسيد نيتروژن داشته است .
در شکل (٨)، نيز نشان داده شده که تراکم جمعيتي در قسمت هاي شرقي، قسمت هاي، مرکزي و شرقي شهر تبريز بيشترين تأثير را برافزايش ميزان غلظت دياکسيد نيتروژن داشته است .
استفاده از روش رگرسيون وزني جغرافيايي براي بررسي مهم ترين عامل تأثيرگذار برافزايش دياکسيد نيتروژن در بخش مرکزي شهر تبريز در مناطق مرکزي شهرها با تراکم ساختماني بالا توان تهويه هواي شهري پايين بوده و نياز به انرژي براي کنترل افزايش بيرويه دما افزايش مييابد.